(Агляд)

Еўрапейская сацыяльная хартыя (перагледжаная) 1996 года, якая ўступіла ў сілу 1 ліпеня 1999 года, увасабляе ў адным інструменце ўсе правы, гарантаваныя Еўрапейскай сацыяльнай хартыяй 1961 года, Дадатковым пратаколам 1988 года, і дадае новыя правы і папраўкі, прынятыя Бакамi. Яна паступова замяняе першапачатковую Хартыю 1961 года. Хартыя гарантуе правы і свабоды, якія датычацца ўсіх асоб у іх паўсядзённым жыцці.

Асноўныя правы, замацаваныя ў Хартыі, наступныя:

Жыллё:

• доступ да адэкватнага і недарагога жылля;  
• скарачэнне бяздомнасці; жыллёвая палітыка, арыентаваная на ўсе ўразлівыя катэгорыі;
• працэдуры абмежавання прымусовага высялення;
• роўны доступ для неграмадзян да сацыяльнага жылля і жыллёвых ільгот;
• будаўніцтва жылля і жыллёвыя льготы, звязаныя з патрэбамі сям’і.

Здароўе:

• даступныя, эфектыўныя медыцынскія ўстановы для ўсяго насельніцтва;
• палітыка прафілактыкі захворванняў, у тым ліку гарантыя здаровага навакольнага асяроддзя;
• ліквідацыя прафесійнай шкоднасці з мэтай забеспячэння таго, каб здароўе і бяспека на працоўным месцы былі прадугледжаны законам і гарантаваліся на практыцы;
• абарона мацярынства.

Адукацыя:

• бясплатная пачатковая і сярэдняя адукацыя;
• бясплатныя і эфектыўныя паслугі па прафарыентацыі;
• доступ да пачатковага навучання (агульная і прафесійная сярэдняя адукацыя), вышэйшай адукацыі ва ўніверсітэце і іншых установах, прафесійнай падрыхтоўкі, у тым ліку бесперапыннага навучання;
• спецыяльныя меры для замежных грамадзян;
• школьная інтэграцыя дзяцей з інваліднасцю;
• доступ да адукацыі і прафесійнага навучання для людзей з інваліднасцю.

Працаўладкаванне:

Свабода працаваць:

• забарона на прымусовую працу;
• забарона на працаўладкаванне дзяцей ва ўзросце да 15 гадоў;
• асаблівыя ўмовы працы ад 15 да 18 гадоў;
• права зарабляць сабе на жыццё шляхам свабоднага выбару прафесіі і заняткаў.

Справядлівыя ўмовы працы:

• эканамічная і сацыяльная палітыка, накіраваная на забеспячэнне поўнай занятасці;
• доступ да працы для асоб з інваліднасцю;
• справядлівыя ўмовы працы ў дачыненні да аплаты і працоўнага часу;
• абарона ў выпадку звальнення;
• абарона ад сексуальнага і псіхалагічнага дамагання.

Калектыўныя правы:

• свабода ствараць прафсаюзы і арганізацыі працадаўцаў для абароны эканамічных і сацыяльных інтарэсаў; індывідуальная свабода вырашаць, далучацца да іх ці не;
• прасоўванне сумесных кансультацый, вядзенне калектыўных перамоў, пагаджальная працэдура і добраахвотны арбітраж;
• права на забастоўку.

Юрыдычная і сацыяльная абарона:

• прававое становішча дзiцяцi;
• абыходжанне з непаўналетнімі правапарушальнікамі;
• абарона ад жорсткага абыходжання і здзекаў;
• забарона любой формы эксплуатацыі (сексуальнай ці іншай);
• прававая абарона сям’і (роўнасць мужа і жонкі ўнутры шлюбнай пары і ў адносінах да дзяцей, абарона дзяцей у выпадку разрыву сям’і);
• права на сацыяльнае забеспячэнне, сацыяльны дабрабыт і сацыяльныя паслугі;
• права на абарону ад галечы і сацыяльнай ізаляцыі;
• догляд за дзецьмі;
• спецыяльныя меры для пажылых людзей.

Перамяшчэнне асоб:

• права на ўз’яднанне сям’i;
• права грамадзян пакідаць краіну;
• працэсуальныя гарантыі ў выпадку высылкі;
• спрашчэнне іміграцыйных фармальнасцей.

Недапушчэнне дыскрымінацыі:

• права жанчын і мужчын на роўнае абыходжанне і роўныя магчымасці ў сферы працаўладкавання;
• гарантыя ўсім грамадзянам і замежнікам, якія законна пражываюць і (або) працуюць у краіне, што ўсе правы, замацаваныя ў Хартыі, прымяняюцца незалежна ад расы, полу, узросту, колеру скуры, мовы, рэлігіі, меркаванняў, нацыянальнага паходжання, сацыяльнага паходжання, стану здароўя або асацыяцыі з нацыянальнай меншасцю;
• забарона дыскрымінацыі на аснове сямейных абавязкаў;
• права асоб з інваліднасцю на сацыяльную інтэграцыю і ўдзел у жыцці грамадства.

У Хартыі ёсць механізм кантролю, заснаваны на падачы нацыянальных справаздач дзяржавамі-ўдзельніцамі (Пратакол 1991 года), а таксама сістэма калектыўных скаргаў (Пратакол 1995 года), якая дазваляе, у прыватнасці, прафсаюзам і няўрадавым грамадскім арганізацыям падаваць калектыўныя прэтэнзіі.

Еўрапейскі камітэт сацыяльных правоў (ЕКСП) з’яўляецца органам, адказным за кантроль выканання ў дзяржавах – удзельніцах Хартыі.

Камітэт складаецца з 15 незалежных і непрадузятых членаў, якія выбіраюцца Камітэтам міністраў Савета Еўропы на шэсць гадоў, гэты тэрмін можа быць узноўлены адзін раз.