Instructions

1. Qrupdan “terrorizm” sözündən nə başa düşdüklərini soruşun. Bir neçə fikir ətrafında beyin fırtınası aparın və hər kəsin işçi tərif verə bildiyini yoxlayın. İstənilən təklifi flipçartda yazın.
2. İştirakçılara terrorizmə qarşı çoxsaylı beynəlxalq müqavilələr olsa da, onların heç birində “terrorizm” anlayışının tam tərifinin verilmədiyini bildirin! Bunun səbəblərindən biri adətən BMT üzvü olan dövlətlərin davam etməkdə olan münaqişələrlə bağlı fərqli yanaşmalar nümayiş etdirməsi və müəyyən aktları “terrorçu” adlandırıb-adlandırmamaqla bağlı müxtəlif maraqlarının olmasıdır.
3. Üzv olmayan dövlətlər, məsələn, sizin iştirakçılar qrupu tərəfindən tərif verilməsi üçün nələrə ehtiyac olduğunu müzakirə edin. İştirakçılara bu məşğələnin köməyi ilə sessiyanın sonunda terrorizmə öz təriflərini verəcəklərini izah edin.
4. İştirakçıları 4-5 nəfərlik qruplara ayırın və hər kiçik qrupa nümunə kartları dəstini və vərəq verin. Onlardan ardıcıllıqla hər bəyanatı müzakirə etməyi və səbəblərini göstərməklə nümunənin niyə terror aktı sayılıb-sayılmadığına qərar verməyi xahiş edin.
5. Təqribən 20 dəqiqə sonra qrupları yenidən bir araya toplayın və nəticələri dinləyin. Nümunələrdən bəzilərinin terror aktı sayılmamasının əsas səbəblərini qeyd etməyə çalışın.
6. Qruplar arasındakı istənilən fərqləri müzakirə edin və hər tərəfə öz qərarını izah etmək imkanı verin. İştirakçılardan hansı nümunələrlə bağlı mühakimə yürütməyin ən çətin olduğunu soruşun.
7. İştirakçılardan yenidən kiçik qruplara ayrılıb əvvəlki qərarlarını və müzakirələr zamanı ortaya çıxan istənilən fikirləri nəzərə alaraq, terrorizmə öz təriflərini formalaşdırmağı xahiş edin.
8. 10–15 dəqiqə sonra qruplardan öz təkliflərini təqdim etməyi xahiş edin. Bundan sonra,təhlil və qiymətləndirməyə keçin.

Təhlil və qiymətləndirmə

• “Terrorizm”-ə tərif vermək təsəvvür etdiyinizdən daha çətin yoxsa asan idi? Niyə?
• Göstərilən nümunələrin reallığı əks etdirdiyini hiss etdiniz: kimsə nümunələrdən istənilən birinin real hadisələrlə bağlı olduğunu “müəyyən etdi”? Hansı hadisələrdən söhbət gedir? Bu hal sizin mühakimənizə təsir etdi?
• Sizin fikrinizcə, BMT üzvü dövlətlərin təriflə bağlı razılığa gəlməsi niyə bu qədər çətindir?
• Terror aktları hansı xüsusiyyətlərinə görə müharibə aktlarından fərqlənirlər (əgər fərqlənirlərsə)? Sizin fikrinizcə, onlardan biri digəri ilə müqayisədə daha əsaslandırılmışdır?
• Sizin fikrinizcə, “terrorizmə qarşı müharibə”də bütün tərəflər üçün (dövlətlər daxil olmaqla) bəzi əsas qaydalar tətbiq olunmalıdır? Heç bir tərəfin etməsinə icazə verilməyən məsələlər olmalıdır? Hansılar?
• Sizin fikrinizcə, nümunələrdə göstərilmiş aktlar necəsə əsaslandırıla bilər? Niyə yaxud niyə yox?
• Müzakirə etdiyiniz nümunələrdə hansı insan hüquqları əhatə olunub?
• Nümunələrdən hər hansı biri “insan hüquqları nöqteyi-nəzəri”ndən əsaslandırıla bilər?
• Niyə insanlar terrorçuya çevrilirlər? Niyə onlar başqalarına ağrı və qorxu gətirən cinayətləri törədirlər?
• Hansı insanların terrorçuya çevrildiyini demək mümkündür? Nəsə barəsində başqasının həyatını alacaq qədər güclü hislərə malik olmağı təsəvvür edə bilirsiniz?
• Vətəndaşları qətlə yetirmək əsaslandırıla bilər? Terrorçunu? İstənilən digər şəxsi?

Fasilitator üçün məsləhətlər

Bu mövzu olduqca həssas və mübahisəlidir, buna görə də, sizin ona necə yanaşmağınız əsasən regionunuz və ya qrupunuzun spesifik xüsusiyyətlərindən asılıdır. Siz kartlardakı nümunələrdən, eləcə də təhlildəki suallardan uyğun olmayanları istifadə etməyə bilərsiniz. Eyni zamanda, qrupunuzun gündəlik həyatı ilə bağlı nümunələri əlavə edə bilərsiniz.

Məşğələnin effektiv olması üçün iştirakçılar siz və ya digər qrup üzvləri tərəfindən qınağa məruz qalmadan öz fikirlərini ifadə edə biləcəklərini hiss etməlidirlər. Başlanğıcda bunu qeyd edib hamının məxfiliklə bağlı razılığını ala bilərsiniz. İştirakçılara bu məşğələnin məqsədinin çətin suallara insanların “düzgün” hesab etdiyi cavablarla hislərimizin toqquşduğu məqamlar üzərində çalışmaq olduğunu deyin.

Əgər məşğələnin başlanğıcında bir neçə fakt və rəqəmlərlə iştirakçıların marağını artırmaq istəyirsinizsə, terrorizmlə bağlı maraqlı statistikanı www.nationmaster.com saytında tapa bilərsiniz.

6-cı bənddə, qruplar terrorizmə öz təriflərini hazırlayarkən, ümumi nəticələri aydınlaşdırmaq üçün əvvəlki nümunələrdən qeydlər vermək faydalı ola bilər. Təriflər üzərində işləməzdən əvvəl, iştirakçılara “nəzərə alınmalı məqamlar” materialını verə bilərsiniz və ya sonda suallar verməklə müxtəlif tərifləri yoxlaya bilərsiniz.

Terrorizmin insan hüquqları aspektlərini müzakirə edərkən iştirakçıların aşağıdakı məsələlərdən xəbərdar olmasından əmin olun:
a) ÜİHB-in 3-cü maddəsi, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 2-ci maddəsi və bir sıra digər beynəlxalq sənədlərə əsasən hamının yaşamaq hüququ var.
b) Hətta müharibə zamanı – davranış qaydaları beynəlxalq humanitar hüquqla (IHL) tənzimləndikdə – mülki hədəflərə məqsədli şəkildə hücum olunması qadağandır. IHL silahlı münaqişə zamanı bütün tərəflərin əməl etməli olduğu müəyyən əsas qaydaları irəli sürür. (Aşağıda Əlavə məlumat hissəsinə baxın)

Sonrakı fəaliyyət üçün təkliflər

Qrupu nümunələrdəki hadisələr haqqında daha çox məlumat tapmağa və ya tarixdə baş vermiş digər terrorçu hərəkatlar və onların necə yekunlaşdığı barədə düşünməyə sövq edin. Qrup insanların zorakılıq aktlarında iştirak etməsinin səbəblərini nəzərdən keçirmək istəyərsə, “Daş Atmaq” məşğələsinə baxın. Əgər zorakılığın digər formalarını araşdırmaq istəyirsinizsə, “Həyatımdakı zorakılıq” məşğələsindən istifadə edin.

Ətraflı məlumat

Beynəlxalq insan hüquqları və beynəlxalq humanitar hüquqda əlaqədar maddələr:
İnsan Hüquqları Hüququ: Yaşamaq hüququ
Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsi:
“Hər kəsin yaşamaq, azadlıq və şəxsi təhlükəsizlik hüququ var”. (3-cü maddə)
Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası:
“Hər kəsin yaşamaq hüququ qanunla qorunacaqdır (...)” (2-ci maddə)

Beynəlxalq Humanitar Hüquq: Fərqləndirmə Prinsipi
Beynəlxalq Humanitar Hüquq (IHL) silahlı münaqişə zamanı tətbiq olunan beynəlxalq hüquq sahəsidir.
IHL, özünü müdafiə məqsədilə savaşmasından asılı olmayaraq, silahlı münaqişədəki bütün tərəflərə şamil olunur. O, həm beynəlxalq, həm də beynəlxalq olmayan münaqişələrə tətbiq olunur, eləcə də dövlətə qarşı savaşan silahlı qruplar və dövlətlər onun müddəalarına bərabər səviyyədə əməl etməlidirlər.
IHL-in ən vacib prinsiplərindən biri “Fərqləndirmə prinsipi”-dir. Həmin prinsipə görə, döyüşən tərəflər vətəndaşlar və döyüşçülər, eləcə də mülki və hərbi obyektlər arasında
fərq qoymalıdırlar.
Cenevrə Konvensiyalarının I Protokolu:
“Mülki əhali, eləcə də ayrı-ayrı vətəndaşlar hücum obyekti olmayacaqdır. Başlıca məqsədi
mülki əhali arasında qorxunu yaymaq olan zorakılıq aktları və təhdidlər qadağan olunur.”
(51.2-ci maddə)

Beynəlxalq Humanitar Hüquq: Terrorizm aktlarının qadağan olunması
Dördüncü Cenevrə Konvensiyası:
“Bütün təhdid və terrorizm aktları, eləcə də bənzər kollektiv tədbirlər qadağan olunur” (33- cü maddə)
Cenevrə Konvensiyalarının 1-ci və 2-ci Protokolları:
“Mülki əhali, eləcə də ayrı-ayrı vətəndaşlar hücum obyekti olmayacaqdır. Başlıca məqsədi mülki əhali arasında qorxunu yaymaq olan zorakılıq aktları və təhdidlər qadağan olunur.” (51.2-ci maddə, 1-ci Protokol; və 13.2-ci maddə, 2-ci Protokol)
IHL-in digər maddələri girov götürməyi və dini məkanlara hücum etməyi qadağan edir.

Avropa Şurasının terrorizmlə mübarizə üzrə apardığı iş barəsində məlumat, eləcə də terrorizmlə mübarizə və insan hüquqlarına hörmətlə bağlı təlimatlar üçün 5-ci fəsildəki Müharibə və Terrorizm bölməsindəki məlumata baxın.

Paylanmalı materiallar

PDF kimi yüklə

Nümunə kartları

Nəzərə alınmalı məqamlar

Müzakirələr zamanı nəzərə alınmalı məqamlar:
• Terror aktı həmişə əhali arasında qorxu (dəhşət) oyandırmaq məqsədi daşıyır?
• İnsanları qorxuya salan istənilən akt terror aktı sayılmalıdır?
• Dövlət (hökumət) terrorizmlə məşğul ola bilər yoxsa terrorizm mütləq dövlətin rəsmi qurumlarına qarşı yönəlməlidir?
• Terrorizm həmişə mülki qurbanlara qarşı yönəlir yoxsa hərbi hədəflər və ya mülkiyyət də hədəf kimi seçilə bilər?
• Terror aktı necəsə əsaslandırıla bilər?