(неафіцыйны агляд)

Канвенцыя аб правах дзіцяці (КПД) з’яўляецца найбольш агульнапрызнаным дакументам у галіне правоў чалавека, ратыфікаваным усімі краінамі ў свеце, за выключэннем дзвюх. Канвенцыя аб’ядноўвае ў сябе поўны спектр правоў чалавека – грамадзянскія, палітычныя, эканамічныя, сацыяльныя і культурныя правы – у адносінах да дзяцей у адзіным дакуменце. Канвенцыя была прынята Генеральнай Асамблеяй ААН 20 лістапада 1989 года i ўступіла ў сілу ў верасні 1990 года.

У Канвенцыі ў 41 артыкуле выкладзены правы чалавека, якія павінны выконвацца і абараняцца ў адносінах да кожнага дзіцяці ва ўзросце да васямнаццацi гадоў.

Артыкул 1

Вызначэнне дзіцяці як «кожны чалавек ва ўзросце да васямнаццацi гадоў», калі толькі ў нацыянальным заканадаўстве не замацавана дасягненне паўналецця ў больш раннім узросце.

Артыкул 2

Правы, гарантаваныя ў Канвенцыі, павінны забяспечвацца без якой-небудзь дыскрымінацыі.

Артыкул 3

Ва ўсіх дзеяннях у адносінах да дзяцей першачарговая ўвага павінна надавацца найлепшым інтарэсам дзіцяці.

Артыкул 5

Дзяржава павінна паважаць адказнасць, правы і абавязкі бацькоў або пашыранай сям’і.

Артыкул 6

Кожнае дзiця мае неад’емнае права на жыццё.

Артыкул 7

Дзіця мае права на імя, на атрыманне грамадзянства, права ведаць сваіх бацькоў і на тое, каб яго бацькі клапаціліся пра яго.

Артыкул 8

Дзіця мае права на асобу і грамадзянства.

Артыкул 9

Дзіця мае права не аддзяляцца ад сваіх бацькоў, за выключэннем яго інтарэсаў і судовай працэдуры.

Артыкул 12

Дзіця мае права выказваць думкі па ўсіх пытаннях, якія закранаюць яго, і меркаванню дзіцяці павінна надавацца адпаведная вага.

Артыкул 13

Дзіця мае права на свабоду выказвання меркаванняў, у тым ліку права шукаць, атрымліваць і распаўсюджваць інфармацыю і ідэі любых відаў.

Артыкул 14

Правы дзіцяці на свабоду думкі, сумлення і рэлігіі павінны паважацца.

Артыкул 15

Дзіця мае права на свабоду аб’яднанняў і мірных сходаў.

Артыкул 16

Ні адно дзіця не павінна падвяргацца адвольнаму або незаконнаму ўмяшанню ў яго асабістае жыццё, сям’ю, жыллё або перапіску; дзіця павінна быць абаронена ад незаконных замахаў на яго гонар і рэпутацыю.

Артыкул 17

Дзяржава павінна забяспечваць права дзіцяці на доступ да інфармацыі і матэрыялаў з нацыянальных і міжнародных крыніц.

Артыкул 18

Бацькі нясуць асноўную адказнасць за выхаванне і развіццё дзіцяці.

Артыкул 19

Дзяржава павінна прымаць усе неабходныя заканадаўчыя, адміністрацыйныя, сацыяльныя і асветніцкія меры для абароны дзіцяці ад усіх форм фізічнага або псіхічнага гвалту, траўмаў, жорсткага абыходжання, пагарды, дрэннага абыходжання або эксплуатацыі.

Артыкул 24

Дзіця мае права на найвышэйшы дасягальны ўзровень здароўя з наданнем асобай увагі першаснай медыка-санітарнай дапамозе і развіццю прафілактычнай аховы здароўя.

Артыкул 26

Дзіця мае права карыстацца выгадамі сацыяльнага забеспячэння.

Артыкул 27

Дзіця мае права на такі ўзровень жыцця, які дазволіць фізічнае, псіхічнае, духоўнае, маральнае і сацыяльнае развіццё.

Артыкул 28

Дзіця мае права на адукацыю. Дзяржава павінна зрабіць пачатковую адукацыю абавязковай, даступнай і бясплатнай для ўсіх і заахвочваць развіццё розных форм сярэдняй адукацыі, зрабіць іх даступнымі для кожнага дзіцяці. Школьная дысцыпліна павінна забяспечвацца ў адпаведнасці з годнасцю дзіцяці. Адукацыя павінна быць накіравана на развіццё асобы дзіцяці, талентаў і здольнасцей, павагу да правоў чалавека і асноўных свабод, адказнае жыццё ў свабодным грамадстве ў духу міру, дружбы, узаемаразумення, памяркоўнасці і роўнасці, развіцця павагі да прыроднага асяроддзя.

Артыкул 30

Дзіця мае права карыстацца сваёй уласнай культурай.

Артыкул 31

Дзіця мае права на адпачынак i вольны час, права гуляць, свабодна ўдзельнічаць у культурным жыцці і займацца мастацтвам.

Артыкул 32

Дзіця павінна быць абаронена ад эканамічнай эксплуатацыі і ад выканання працы, якая з’яўляецца небяспечнай для яго жыцця і развіцця.

Артыкул 33

Дзіця павінна быць абаронена ад незаконнага ўжывання наркатычных сродкаў.

Артыкул 34

Дзіця павінна быць абаронена ад усіх форм сексуальнай эксплуатацыі і сексуальнага гвалту, выкарыстання дзяцей у прастытуцыі або ў іншых незаконных сексуальных практыках, у парнаграфіі і парнаграфічных матэрыялах.

Артыкул 38

Дзяржава павінна прымаць усе магчымыя меры для абароны і догляду дзяцей, якія пацярпелі ў выніку ўзброенага канфлікту.

Артыкул 40

Кожнае дзіця, якое абвінавачваецца ў здзяйсненні злачынства, павінна гарантавана лічыцца невінаватым да таго часу, пакуль віна не даказана, мець юрыдычную дапамогу ў прадстаўленні яго справы; дзіця не можа быць прымушана да дачы паказанняў або прызнання віны; права на асабістае жыццё дзіцяці павінна цалкам выконвацца; справа павінна разглядацца ў парадку, які адпавядае ўзросту дзіцяці, абставінам і самаадчуванню. Ні смяротнае пакаранне, ні пажыццёвае турэмнае зняволенне, якое не прадугледжвае магчымасці вызвалення, не назначаюцца за злачынствы, учыненыя дзецьмі ва ўзросце да 18 гадоў

З поўным тэкстам Канвенцыі і факультатыўных пратаколаў можна азнаёміцца на шматлікіх інтэрнэт-сайтах, такіх як ЮНІСЕФ (www.unicef.org/crc), ), і спампаваць тэкст з іх.

Крыніца: Цэнтр ААН па правах чалавека і Народны рух за вывучэнне правоў чалавека www.pdhre.org