- İfade özgürlüğü demokrasi için hayati önem taşır. İfade özgürlüğü, herkesin siyasi tartışmalarda yer alabilmesi ve medyanın iktidarı elinde bulunduranlardan hesap sorabilmesi anlamına gelir.
- Özgür, bağımsız ve çeşitlilik içeren bir medya, “kamu bekçiliği” görevini yerine getirerek, halkı bilgilendirir ve iktidarı elinde bulunduranlardan hesap sorar.
- Pek çok gazeteci, medya kuruluşu ve birey, ifade özgürlüğü mücadelelerinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinden yararlanmıştır.
Örnekler
Criminal convictions for urging Israel goods boycott cancelled
Eleven people were convicted for calling for a boycott of Israeli goods in solidarity with Palestine. According to the European court, the French courts had not established why these criminal convictions were “necessary in a democratic society”. The European court’s judgment led to the cancellation of the protestors’ convictions and greater freedom to support boycotts for political reasons.
Fransa
New law protects anti-corruption prosecutors from political interference
The European court found that Romania’s chief anti-corruption prosecutor had had no way to legally challenge her dismissal. Also, the government’s decision to dismiss her had violated her free speech because it was mostly in response to her public criticism of controversial legal reforms. Romania then changed the law to protect prosecutors from abusive removal from office.
Romanya
Özgür konuşma hakkı kararı Lihtenştayn prensinin iktidarına denetim getirdi
Lihtenştayn prensi, ifade ettiği hukuki mütalaa nedeniyle Herbert Wille’yi kamu görevinden men edeceğini söyledi. Avrupa mahkemesi bunun Dr Wille’nin konuşma özgürlüğünü ihlal ettiğine karar verdi. Bu karar üzerine Lihtenştayn, bireylerin kendi ülkelerinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ihlali iddiaları hakkında başvuruda bulunabilmelerini sağladı; buna prens aleyhindeki başvurular da...
Lihtenştayn
TV kanalları için daha iyi ruhsat prosedürü
Bağımsız TV kanalı A1+, düzenleyici kurumun ana kuluşun yayın ruhsatı başvurusunu reddetmesinden sonra kapatıldı. Avrupa mahkemesi düzenleyici kurumun kararlarına dair hiçbir gerekçe göstermemesi nedeniyle Ermenistan’ın bu şirketin ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine karar verdi. Bunun üzerine Ermenistan kanunu, ruhsat prosedürünü Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile uyumlu hale getirecek...
Ermenistan
‘McLibel’ hakaret davasında çevre eylemcileri için adalet
McDonald’s iki çevre eylemcisi Helen Steel ve David Morris’e karşı başarılı bir hakaret davası açtı. Helen ve David mahkeme sırasında kendilerine bir avukat tutamadılar. Avrupa mahkemesi Birleşik Krallık’ın Helen ve David’e hukuksal destek sağlamayı reddetmesinin onların haklarına yönelik bir ihlal olduğuna hükmetti. Birleşik Krallık artık hakaret davalarında istisnai durumlarda hukuksal destek...
Birleşik Krallık
Kirli içme suyu iddialarına yanıt verdikten sonra hakaret suçundan beraat eden adam
Zoran Šabanović su kirliliği hakkında ileri sürdüğü iddialar nedeniyle açılan hakaret davasında tecil edilmiş hapis cezasına çarptırıldı. Avrupa mahkemesi Zoran’ın mahkumiyetinin onun ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine hükmetti. Bunun üzerine Karadağ hakareti suç olmaktan çıkardı ve Zoran yeniden yargılandığı davada beraat etti.
Karadağ
Köşe yazarı politikacıyı eleştirdiği için para cezasına çarptırıldı, ardından medya yasasında değişiklik yapıldı
Bir Malta mahkemesi, önde gelen bir politikacının Michael Falzon’u yazdığı makale nedeniyle kendisine hakaret etmekle suçlamasının ardından, Michael Falzon’u para cezasına çarptırdı. AİHM Michael’in politikacıyı eleştirmesinin meşru ve kamu yararına olduğuna hükmetti. Michael Falzon’un ifade özgürlüğünün ihlali sonucunda, Malta sözlü ve yazılı iftira yasalarında değişiklik yaptı.
Malta
Gazetecilere karşı yapılan aşırı ölçüde polis operasyonları sonucunda medya kaynaklarını korumaya yönelik reformlar yapıldı
Polis tarafından devlete ait bilgilerin kimin tarafından sızdırıldığını belirlemeyi amaçlayan çok büyük bir arama ve el koyma operasyonunda dört gazeteci hedef alındı. Strazburg Mahkemesi operasyonun yeterli gerekçeye sahip olmadığına ve orantısız olduğuna hükmetti. Dava gazetecilerin ve haber kaynaklarının korunmasına yönelik yeni yasaların çıkarılmasını tetikledi.
Belçika
Yanlış uygulamaları ve eksiklikleri haber vererek ortaya çıkaran hemşirenin işten atıldıktan sonra tazmin edilmesi
Brigitte Heinisch bir geriyatri hemşiresiydi. Çalıştığı yaşlılar evindeki uygulamaların hastaların yaşamını tehlikeye attığını iddia etti. İddialarını kamuya açıkladıktan sonra işten atıldı. Buna rağmen Alman mahkemeleri işten atılmasının yasal olduğuna hükmetti—bunun üzerine Bayan Heinisch Strazburg Mahkemesine başvurdu. Davası yeniden görüldü ve kendisine tazminat ödendi.
Almanya
Şirketin yayının önlenmesinden sonra medyada çoğulculuğu korumak üzere yeni kuralların konması
İtalyan televizyonunda, sahipleri arasında çok fazla çeşitlilik olmayan az sayıda kanal hakim konumdaydı. Centro Europa 7 şirketi yeni kanallar kurmak istediğinde kendilerine yayın frekansı tahsis edilmedi. Şirket Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvurarak yetkililerin İtalya’da medya gücünün belli bir yerde yoğunlaşmasını sağladıklarına dair şikayette bulundu. Dava sayesinde medyada...
İtalya
Bir kamu yetkilisiyle ilgili eleştiri yayınladığı için çok büyük para cezasına çarptırılan şahsın adalete kavuşması
Zoran Lepojić bir belediye başkanının kamu parasını heba ettiğini iddia eden bir yazı yayınladı. Belediye Başkanı Zoran Lepojić’e karşı hakaret davası açtı ve Zoran Lepojić ortalama maaşın sekiz katından fazla bir miktarı tazminat olarak ödemeye mahkum edildi. Strazburg Mahkemesi bu cezanın makul sınırları aştığına ve Bay Lepojić’in ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine hükmetti. Sırbistan Yüksek...
Sırbistan
Bir gazeteye yapılan hukuki saldırının, ifade özgürlüğü alanında reformlar yapma ihtiyacına dikkat çekmesi
Bir cumhurbaşkanlığı seçiminden önce The Day adlı gazetede iki başkan adayını eleştiren yazılar yayınlandı. Siyasiler gazete sahiplerine tazminat davası açıp davayı kazandılar. Strazburg Mahkemesi gazete sahiplerinin sadece görüş yayınladıkları için cezalandırıldıklarına, bunun da ifade özgürlüklerini ihlal ettiğine hükmetti. Dava Ukrayna’da ifade özgürlüğünün korunmasını sağlayacak reformlar...
Ukrayna
Çok büyük miktarlarda tazminat ödemeye mahkum edilen dergi yayın yönetmeninin adalete kavuşması – ve ifade özgürlüğünün korunması için yeni kuralların oluşturulması
Emekli gazeteci Veseljko Koprivica hakaret davasını kaybettikten sonra mahkeme tarafından çok büyük miktarlarda tazminat ödemesine karar verildi. Strazburg Mahkemesi takdir edilen tazminatın aşırı yüksek olması nedeniyle Bay Koprivica’nn ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmetti. Karadağ Yüksek Mahkemesinin verdiği bir karara göre de, hakaret davalarında takdir edilen tazminat miktarının...
Polis zulmü iddialarıyla ilgili yazı yazan gazeteciye dava açılmasını müteakiben ifade özgürlüğü konusunda reformlar yapılması
1980’li yılların başında Thorgeir Thorgeirson Reykjavik’te polis zulmü konusunda bir sorun olduğunu iddia ederek yazılar yazmıştı. Yazıları bir polis memuruna dava açılmasıyla ve kamuoyunda yer alan çeşitli iddialara dayanıyordu. Ancak Thorgeirson Reykjavik emniyet müdürlüğüne hakaretten mahkum edildi. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bunun Thorgeirson’ın ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine hükmetti...
İzlanda
Siyasetçinin eşcinsel düşmanı davranışını eleştiren derginin para cezasına çarptırılması
Mladina dergisi parlamento görüşmelerinde kullandığı eşcinsel düşmanı ifadeleri nedeniyle bir parlamenteri eleştiren bir makale yayınladı. Politikacı eleştirinin kendisini rencide ettiğini öne sürerek dergiye dava açtı. Slovenya mahkemeleri dergi aleyhine karar vererek dergiyi tazminat ödemeye mahkum etti. AİHM bunun derginin ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine hükmetti. Karar ifade özgürlüğünü...
Slovenya
Gazetecinin siyasi yolsuzluk iddialarıyla ilgili haber yapması üzerine kendisine dava açılmasından sonra ifade özgürlüğü hakkının daha iyi koruması
2000 yılı Temmuz’unda Ilnar Gorelishvili çeşitli pahalı mülkleri olan bir siyasiyle ilgili bir yazı yazdı. Yazıda mütevazı bir maaşla kamu hizmetinde çalışırken bunları nasıl satın alabildiğini sorguladı. Siyasi, gazeteciye hakaret davası açtı ve kazandı. AİHM Gürcü yasalarının Bn. Gorelishvili’nin görüşlerini bildirme hakkını gereken biçimde koruyamadığına hükmetti.
Gürcistan
Gazetecilere dava açılmasını müteakiben ifade özgürlüğünü korumaya yönelik reformlar yapılması
Matti Paloaro ve Pentti Eerikäinen gazeteciydiler. Kamu parasını suiistimal eden ve daha sonra hapis cezasına çarptırılan bir iş kadınının davasıyla ilgili haber yaptılar. İş kadını davasıyla ilgili haber yaparak özel yaşam hakkını ihlal ettikleri gerekçesiyle gazetecileri dava etti. İş kadını Fin mahkemelerinde açtığı davayı kazandı – ancak Strazburg Mahkemesi gazeteciler lehinde karar verdi.
Finlandiya
Soru sorduğu için mahkum edilen gazeteci AİHM’de açtığı davayı kazanır
Portekiz futbolundaki yolsuzluk iddialarına ilişkin bir haber programında José Manuel Colaço Mestre konuğuna o dönemde aynı zamanda hem Porto Futbol Kulübünün Başkanı hem de Portekiz Futbol Liginin Başkanı olan Bay Pinto de Costa’nın iki şapkalı rolüyle ilgili sorular sordu. Bu sorular nedeniyle gerek Bay Colaço Mestre gerekse işvereni Portekiz mahkemelerince ceza suçu oluşturan hakaret...
Portekiz
Senatörün hükümeti eleştirmesi üzerine hapis cezası alması
Senatör Miguel Castells hükümetin bir dizi cinayeti soruşturmadığını iddia eden bir makale yazdı. Castells hükümete hakaretten bir yıl hapse mahkum oldu. AİHM Bay Castells’in ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmetti. İspanya Anayasa Mahkemesi daha sonra İspanya’da ifade özgürlüğüne daha fazla koruma sağlamak üzere içtihatlarında değişiklik yaptı.
İspanya
Gazetenin ifade özgürlüğü zaferinin reformlara yol açması
1988 yılında Bladet Tromsø gazetesi bir devlet denetçisinin bazı fok balığı avcılarının av ihlali iddialarını yayınladı. Norveç mahkemeleri gazeteyi iftira ve karalama yapmakla suçladı ve yayınlarında hükmet raporlarına çok fazla bel bağladıklarını öne sürdüler. Strazburg Mahkemesi bunun gazetenin ifade özgürlüğü hakkını ihlal ettiğine hükmetti, karar ifade özgürlüğünü korumaya yönelik...
Norveç
Broşürlerine polis tarafından el konulan hayvan hakları savunucuları için adaletin sağlanması
Elina Goussev ve Michael Marenk kürk ticaretini protesto ediyorlardı. Polis evlerini arayarak kampanya malzemelerine el koydu. Strazburg Mahkemesi, evraka el koyma uygulamasının hangi gerekçelerle yapılabileceği Fin yasalarında açık bir biçimde yer almadığından, bu durumun davacıların ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine hükmetti. Dava AİHM’ne intikal ettikten sonra keyfi el koymaları önlemek üzere...
Yazdığı makale nedeniyle para cezasına çarptırılan şahsın adalete kavuşması
Isaak Grinberg yerel valiyi eleştiren bir değerlendirme yazısı kaleme almıştır. Vali Bay Grinberg’e hakaret davası açarak para cezası ödetmiştir. Strazburg Mahkemesi Bay Grinberg’in kamuda tanınan biri hakkında bir değer yargısında bulunduğu için cezalandırıldığına hükmetmiştir. Bu durum Bay Grinberg’in ifade özgürlüğünün ihlaline neden olmuştur. Bay Grinberg’e 1120 € tazminat ödenmesine karar...
Rusya Federasyonu*
Gazetecinin haber kaynağını açıklamayı reddedince para cezasına çarptırılmasının ardından medyaya daha fazla koruma sağlanması
Gazeteci William Goodwin’e bir şirketle ilgili haber sızdırılmıştı. Şirket sızıntının kaynağına dava açmak istedi – ancak Bay Goodwin kaynağını açıklamadı. Birleşik Krallık mahkemeleri Bay Goodwin’e mahkemeye hakaretten 5000 sterlin tutarında para cezası verdi. Strazburg Mahkemesi bu durumun gazetecinin bilgi alma ve bilgi verme hakkını ihlal ettiğine hükmetti.
Bir gazetecinin aşırı uçlara mensup gruplarla ilgili bir haberi nedeniyle mahkum edilmesi üzerine medya özgürlüğünü korumaya yönelik reformlar yapılması
Jens Jersild bir gazetecidir. Jersild aşırı uçta yer alan şahısların ırkçı söylemlerde bulunduğu bir haber filmi yapmıştır. Strazburg Mahkemesi Bay Jersild’i yaptığı çalışma nedeniyle mahkum etmenin orantısız olduğuna ve ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine hükmetmiştir. Dava Danimarka’da medya özgürlüğüne sağlanan yasal korumanın iyileştirilmesine yardımcı olmuştur.
Danimarka
Gazetecinin hapse mahkum edilmesinden sonra ifade özgürlüğünün korunması için reformlar yapılması
Ionel Dălban Romanyalı bir gazeteciydi ve Cronica Romaşcană adlı haftalık bir gazete çıkarıyordu. Kendisi kamuoyunun tanıdığı isimlerin karıştığı iddia edilen bir yazı nedeniyle hüküm giydi ve hapse mahkum oldu. Strazburg Mahkemesi bu mahkumiyetin ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine hükmetti. Dava sonucunda Romanya’da ifade özgürlüğünün korunmasına yönelik reformlar yapıldı.
Yasal mücadele sonucunda radyo ve televizyonda devlet tekelinin kaldırılması
1970’li ve 80’li yıllarda Avusturyalılar yerel Radyo ve TV istasyonları açmak istediler. Ancak Avusturya Yayın Kurumunun tekeli nedeniyle Avusturya yasaları bunu yasakladı. Strazburg Mahkemesi yasağın orantısız olduğuna ve ifade özgürlüğü hakkını ihlal ettiğine hükmetti. Karar yayın kurallarının özgürleşmesini sağladı.
Avusturya
Gazetecinin Strazburg’da ifade özgürlüğü davasını kazanması
Björk Eidsdottir bir striptiz kulübü sahibinin çalışanlarına fahişelik yaptırdığını iddia eder. Konu kamuyu ilgilendirmektedir ve gazeteci söz konusu makaleyi iyi niyetle ve gerekli araştırmayı yaptıktan sonra yayınlamıştır. Ancak kulüp sahibi Bn. Eidsdottir’a karalama ve hakaret davası açar ve kazanır. Strazburg Mahkemesi bunun gazetecinin ifade özgürlüğü hakkını ihlal ettiğine hükmeder.
Küçük siyasi partiler için daha adil televizyon yayını
Küçük siyasi partilerle ilgili haberler televizyonlarda hemen hemen hiç yer almıyordu ve televizyon reklamı vermeleri de yasaktı. Strazburg Mahkemesi bu durumun Emekliler Partisine televizyonlardan mesajlarını iletme imkanı bırakmayarak, partinin ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine hükmetti. Daha sonra siyasi içerikli yayın kurallarında değişiklik yapılarak, devlet televizyonunun TV...
Emekli memura makul ölçülerin ötesinde cezalar verilmesi üzerine yapılan reformlar
Sofija Tešić’in 170 Euro kadar bir emekli aylığı vardı. İftira davasını kaybettikten sonra borcunu ödemesi için her ay aylığının üçte ikisi kesiliyor – ilaç alacak parası kalmıyordu. Strazburg Mahkemesi bunun orantısız olduğuna hükmetti. Sırp mahkemeleri hakaret davası tazminatlarını sınırlayacak şekilde içtihatlarında değişiklik yaptılar. Aynı zamanda tazminatın uygulanmasına ilişkin usullerde...
Cumhurbaşkanına alaycı bir ifade taşıyan pankart sallayan adamın hüküm giymesinden sonra yapılan reformlar
Hervé Eon Cumhurbaşkanı Sarkozy’ye alaycı ifade taşıyan bir pankart salladı. Daha sonrasında 19. yüzyıldan kalma bir suç olan Fransa Cumhurbaşkanına hakaretten hüküm giydi. Strazburg Mahkemesi bunun Bay Eon’un ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine hükmetti. O yıl daha sonra Fransa Cumhurbaşkanına hakaret suçu yürürlükten kaldırıldı.
Yararlı ‘link’ler
İfade Özgürlüğüyle ilgili Avrupa Konseyi Web Sitesi (İngilizce olarak)
Gazeteciliği koruma ve gazetecilerin emniyetini sağlamayı destekleme platformu (İngilizce olarak)
Avrupa İnsan Hakları içtihatlarıyla ilgili bilgilendirme belgesi
Gazetecilik haber kaynaklarının korunması (İngilizce olarak) PDF (220 Ko)
Gazeteciliğin saygınlığının korunması (İngilizce olarak) PDF (560 Ko)