1.   Πού μπορώ να βρω την εργαλειοθήκη του Συμβουλίου της Ευρώπης για εθελοντές που παρέχουν γλωσσική υποστήριξη στους πρόσφυγες στη γλώσσα μου;

Η εργαλειοθήκη διατίθεται σε μια ειδική σελίδα του ιστότοπου www.coe.int/lang-refugees. Τα 57 εργαλεία και το πρόσθετο υλικό που συνθέτουν την εργαλειοθήκη είναι διαθέσιμα σε επτά διαφορετικές γλώσσες: Αγγλικά, Γαλλικά, Ολλανδικά, Γερμανικά, Ελληνικά, Ιταλικά και Τουρκικά. Επιλέξτε τη γλώσσα που θέλετε από το κάτω μέρος της αρχικής σελίδας ή από τα πλαίσια που βρίσκονται στη δεξιά πλευρά. 

2.   Τι περιλαμβάνει ο ιστότοπος της εργαλειοθήκης;

Περιλαμβάνει 57 διαφορετικά εργαλεία σε μορφή οδηγιών, δραστηριοτήτων, καταλόγων αναφοράς, καθώς και άλλο υλικό. Τα εργαλεία χωρίζονται σε διάφορες ενότητες, η πρόσβαση στις οποίες γίνεται με άνοιγμα των καρτελών που βρίσκονται στο επάνω μέρος της κάθε σελίδας του ιστότοπου. Μπορείτε να τις συμβουλεύεστε ηλεκτρονικά (online) και να τις κατεβάζετε σε Word ή PDF (βλ. επίσης ερώτηση 6 κατωτέρω).

Όταν επιλέγετε μία ενότητα, εμφανίζεται μία λεπτομερής περιγραφή του περιεχομένου της στην επόμενη σελίδα, και η μετάβαση από τη μία ενότητα στην επόμενη γίνεται εύκολα από τη δεξιά πλευρά της ανοιγμένης σελίδας. Μπορείτε ακόμα να βρείτε μια σύντομη περίληψη και έναν κατάλογο με το σύνολο των εργαλείων στην ενότητα ‘γλωσσικά μέσα’, καθώς και στο φυλλάδιο που μπορείτε να κατεβάσετε στα Αγγλικά ή στα Γαλλικά από την αρχική σελίδα (το πράσινο πλαίσιο στη δεξιά πλευρά). . 

3.   Τι περιλαμβάνει η ενότητα ‘εισαγωγή’;

Η ενότητα αυτή χωρίζεται σε τέσσερα μέρη και περιλαμβάνει 13 εργαλεία, τα οποία παρέχουν σημαντικές γενικές πληροφορίες, όπως π.χ. για την προέλευση των προσφύγων και το πώς έφτασαν στην Ευρώπη (Εργαλείο 1), καθώς και για το πώς αντιλαμβανόμαστε και αντιμετωπίζουμε ασυνήθιστα πολιτισμικά ή δεοντολογικά ζητήματα που ενδέχεται να προκύψουν (Εργαλεία 3 και 4). Ορισμένες πληροφορίες διατίθενται επίσης στις τέσσερις γλώσσες που ομιλούνται από τα πρόσφατα κύματα μεταναστών: Αραβικά, Κουρδικά, Περσικά και Σομαλικά.

Τα εργαλεία που παρουσιάζονται στην υποενότητα εκμάθηση της γλώσσας, δίνουν πολύτιμες πληροφορίες που βοηθούν τους εθελοντές να οργανώσουν τις σκέψεις τους γύρω από την παροχή γλωσσικής υποστήριξης. Τους βοηθούν να κατανοήσουν καλύτερα τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες με βασικό επίπεδο γλωσσικής επάρκειας στη διαδικασία εκμάθησης της ξένης γλώσσας και το πώς μπορεί να επιτευχθεί πρόοδος μέσω θετικού σχεδιασμού και προετοιμασίας..

4.   Τι είδους εργαλεία περιλαμβάνει η ενότητα ‘προετοιμασία & σχεδιασμός’;

Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει 20 εργαλεία που αναφέρονται στις πρακτικές πτυχές της προετοιμασίας και παροχής γλωσσικής υποστήριξης σε μια ετερόκλητη ομάδα προσφύγων. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για τους εθελοντές να μελετήσουν όλα τα εργαλεία και να δοκιμάσουν να πραγματοποιήσουν ορισμένες δραστηριότητες πριν ξεκινήσουν την παροχή της γλωσσικής υποστήριξης. Επίσης, μπορούν να ανατρέχουν στα εργαλεία σε τακτά διαστήματα κατά την οργάνωση των συναντήσεων γλωσσικής υποστήριξης. 

Τα εργαλεία της υποενότητας Μερικά σημεία προβληματισμού περιέχουν πληροφορίες και δραστηριότητες που συνδέονται με την παροχή γλωσσικής υποστήριξης σε διαφορετικές και δύσκολες καταστάσεις. Η Ανάλυση των αναγκών είναι μια χρήσιμη αφετηρία που βοηθά τους εθελοντές να διερευνήσουν τις  δεξιότητες που έχουν ήδη οι πρόσφυγες σε διάφορες γλώσσες και τις αμεσότερες ανάγκες τους στη γλωσσική εκμάθηση. Στην υποενότητα Σχεδιασμός του περιεχομένου, περιλαμβάνονται τρία εργαλεία που βοηθούν τους εθελοντές να αποφασίσουν τι θα κάνουν στις συναντήσεις γλωσσικής υποστήριξης (βλ. επίσης ερώτηση 7).

5.   Τι είδους δραστηριότητες παρουσιάζονται στην ενότητα ‘δραστηριότητες’;

Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει πέντε τίτλους και 24 εργαλεία, ξεκινώντας με σημαντικές συμβουλές για την πρώτη επαφή σας με τους πρόσφυγες. Οι υπόλοιποι τίτλοι αναφέρονται στην εκμάθηση λεξιλογίου, το οποίο αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της εκμάθησης μιας ξένης γλώσσας, και στον προβληματισμό σχετικά με την εκμάθηση ξένων γλωσσών, που παροτρύνει τους πρόσφυγες να αναλογιστούν τις γλωσσικές ικανότητες που διαθέτουν και τις προσεγγίσεις τους στη διαδικασία της εκμάθησης.

Η επόμενη δέσμη εργαλείων αποτελείται από  15 θεματικά σενάρια για γλωσσική υποστήριξη, τα οποία εστιάζουν σε προσεκτικά επιλεγμένες επικοινωνιακές καταστάσεις  που αντικατοπτρίζουν τις συνηθέστερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες στην καθημερινότητά τους. Σε αυτά περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, η τηλεφωνική επικοινωνία ή η αγορά χρόνου ομιλίας για κινητό τηλέφωνο, η χρήση των υπηρεσιών υγείας, η αγορά ρούχων, η ανεύρεση χώρου στέγασης και η χρήση ταχυδρομικών και τραπεζικών υπηρεσιών (βλ. επίσης ερώτηση 9). Στην υποενότητα Χαρτογράφηση των ταξιδιών των προσφύγων και αλληλεπίδραση με την κοινότητα υποδοχής περιλαμβάνονται τρία ακόμα εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιούνται στις δραστηριότητες γλωσσικής υποστήριξης. Όπως όλες οι υπόλοιπες δραστηριότητες που προτείνονται στην εργαλειοθήκη, έτσι και αυτές μπορούν να τροποποιούνται ώστε να προσαρμόζονται σε δεδομένες καταστάσεις ή περιορισμούς. 

6.   Τι περιλαμβάνουν οι ενότητες ‘γλωσσικά μέσα’ και ‘πληροφορίες για την εργαλειοθήκη’;

Η ενότητα αυτή παρέχει τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασης στον πλήρη κατάλογο των 57 εργαλείων της Εργαλειοθήκης. Επίσης, περιλαμβάνει ένα γλωσσάριο με τους όρους που χρησιμοποιούνται στην εργαλειοθήκη, ορισμένοι από τους οποίους είναι, πιθανόν, άγνωστοι, καθώς και τέσσερις διαδικτυακούς καταλόγους. Οι συγκεκριμένοι κατάλογοι, οι οποίοι αναφέρουν πληροφορίες και γλωσσικά μέσα που σχετίζονται με την παροχή γλωσσική υποστήριξης σε πρόσφυγες, διατίθενται στα Αγγλικά, τα Γαλλικά, τα Γερμανικά και τα Ιταλικά, ενώ περιλαμβάνουν και μια σύντομη εισαγωγή για τον κάθε ιστότοπο. Τέλος, δίνονται και κάποιοι επιλεγμένοι σύνδεσμοι που παραπέμπουν στο έργο που έχει επιτελέσει το Συμβούλιο της Ευρώπης αναφορικά με τους πρόσφυγες, καθώς και στο έργο άλλων σημαντικών διεθνών οργανισμών.

Η ενότητα ‘Πληροφορίες για την εργαλειοθήκη’ παρέχει πληροφορίες για την πιλοτική εφαρμογή της, που πραγματοποιήθηκε στην Ιταλία, καθώς και για την ανάπτυξή της. Επίσης, περιλαμβάνει μια συνοπτική αναφορά στην επίσημη παρουσίαση που πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο του 2017 στο Συμβούλιο της Ευρώπης, καθώς και ένα κατάλογο με όλους τους συντελεστές.  

7.   Ποια εργαλεία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει κάποιος που ασχολείται με πρόσφυγες και θέλει να συγκεντρώσει πληροφορίες για το γλωσσικό τους υπόβαθρο και το επίπεδο γλωσσικής τους επάρκειας;

Στην ενότητα ‘προετοιμασία και σχεδιασμός’, στην Ανάλυση των αναγκών, περιλαμβάνονται επτά διαφορετικά εργαλεία για αυτόν το σκοπό. Το πρώτο από αυτά, το εργαλείο 24, παρέχει χρήσιμες συμβουλές στους εθελοντές για το πώς θα πρέπει να προσεγγίσουν τη διαδικασία διερεύνησης των ατομικών αναγκών και προτεραιοτήτων των προσφύγων και ορισμένα ζητήματα που θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους. Τα υπόλοιπα έξι εργαλεία δεν έχουν σχεδιαστεί για να χρησιμοποιούνται με μια συγκεκριμένη σειρά –δεν θα ήταν εφικτό να χρησιμοποιηθούν όλα. Το καλύτερο είναι να μελετούν οι εθελοντές αυτά τα εργαλεία ένα-ένα και να αποφασίζουν στη συνέχεια ποιο ή ποια από αυτά θεωρούν καταλληλότερο κατά περίπτωση. Για παράδειγμα, το εργαλείο 25 είναι ένας χρήσιμος οδηγός για εθελοντές που θέλουν να διερευνήσουν ποιες δεξιότητες έχουν ήδη οι πρόσφυγες στη γλώσσα στόχο και ποιες γλωσσικές ανάγκες χρειάζονται οι ίδιοι να καλύψουν άμεσα. Το εργαλείο 26 μπορεί να χρησιμοποιείται για πρόσφυγες με χαμηλό αλφαβητισμό στη Λατινική αλφάβητο, ενώ τα εργαλεία 27 και 28 προτείνουν μερικές ιδέες για συγκέντρωση περισσότερων πληροφοριών σχετικά με το σύνολο των γλωσσών που γνωρίζει ο κάθε πρόσφυγας. 

8.   Πώς θα πρέπει να προετοιμάζονται οι εθελοντές για τις συναντήσεις γλωσσικής υποστήριξης, στις οποίες θα χρησιμοποιούν σενάρια της ενότητας ‘δραστηριότητες’;

Στην ενότητα ‘προετοιμασία και σχεδιασμός’, τα εργαλεία 29 και 30 που συγκαταλέγονται επίσης στην υποενότητα ανάλυση των αναγκών, προτείνουν ορισμένους τρόπους  οι οποίοι βοηθούν τους εθελοντές να προσδιορίσουν το είδος της γλωσσικής υποστήριξης που χρειάζονται οι πρόσφυγες, καθώς και τις επικοινωνιακές καταστάσεις για τις οποίες η χρήση της γλώσσας της χώρας υποδοχής τούς είναι ήδη αναγκαία. Επιπλέον, στην υποενότητα σχεδιασμός του περιεχομένου, περιλαμβάνονται τρεις πολύ χρήσιμες κατηγορίες επικοινωνιακών καταστάσεων, επικοινωνιακών λειτουργιών και εκφράσεων που μπορούν να χρησιμοποιούν οι εθελοντές ως βοήθημα ώστε να επιλέξουν τις επικοινωνιακές καταστάσεις στις οποίες θα πρέπει να εστιάσουν, να αντιληφθούν ποιες γλωσσικές ικανότητες χρειάζεται να αποκτήσουν οι πρόσφυγες για να μπορούν να αντεπεξέρχονται σε αυτές τις καταστάσεις και ποιες εκφράσεις  θα τους είναι απαραίτητες και πλέον χρήσιμες σε καθεμία από αυτές. Οι εθελοντές έχουν τη δυνατότητα, αν το επιθυμούν, να τυπώσουν αυτές τις λίστες και να τις κρατήσουν για μελλοντική αναφορά. Ωστόσο, χρειάζεται να είναι προσεκτικοί και να μην επιχειρήσουν να καλύψουν όσο το δυνατόν περισσότερο από αυτό το υλικό σε μία και μόνο συνάντηση, αλλά να επανέρχονται στις ίδιες επικοινωνιακές καταστάσεις και εκφράσεις σε επόμενες συναντήσεις. Στη συνέχεια, οι εθελοντές μπορούν να μελετήσουν τη λίστα με τα 15 σενάρια της ενότητας ‘δραστηριότητες’ και να επιλέξουν εκείνο που θεωρούν χρησιμότερο (βλ. επίσης ερώτηση 9). 

9.   Θα πρέπει οι εθελοντές να χρησιμοποιούν τα σενάρια και τις άλλες δραστηριότητες συνεχόμενα;

Ανάλογα με την περίσταση, όλα τα σενάρια μπορεί να είναι χρήσιμα για τους πρόσφυγες, αλλά είναι ίσως προτιμότερο να χρησιμοποιούνται επιλεκτικά. Χρησιμοποιώντας τις πληροφορίες που συγκέντρωσαν χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της ανάλυσης των αναγκών και μελετώντας προσεκτικά τις προτεινόμενες λίστες για το σχεδιασμό του περιεχομένου (βλ. ερώτηση 8), οι εθελοντές θα πρέπει αρχικά να επιλέγουν το σενάριο που θεωρούν χρησιμότερο, αμεσότερα αναγκαίο και πιο ενδιαφέρον για τους πρόσφυγες με τους οποίους ασχολούνται. Στην επόμενη συνάντηση, μπορούν να επιλέξουν κάποιο άλλο που θα θεωρούν  ιδιαίτερα χρήσιμο, και ούτω καθεξής.

Φυσικά, ενδέχεται ορισμένες επικοινωνιακές καταστάσεις να είναι σημαντικές για τους πρόσφυγες αλλά να μην υπάρχει κάποιο σχετικό σενάριο στην εργαλειοθήκη. Σε αυτή την περίπτωση, ο εθελοντής μπορεί να αυτοσχεδιάσει, επινοώντας ένα δικό του σενάριο κατά το παράδειγμα των προτεινόμενων σεναρίων.  

10.  Είναι δυνατή η τροποποίηση ή διασκευή των σεναρίων ώστε να ανταποκρίνονται στις συγκεκριμένες ανάγκες μιας ομάδας;

Ναι, φυσικά. Και μάλιστα, θα προκύψει συχνά η ανάγκη τροποποίησής τους, ώστε να προσαρμόζονται καλύτερα στην εκάστοτε περίσταση. Για παράδειγμα, σε αρκετά σενάρια προτείνονται εικόνες που παρέχουν ιδέες στους εθελοντές, αλλά οι ίδιοι μπορεί να θελήσουν να βρουν άλλες, πιο σχετικές με τη χώρα ή την πόλη στην οποία εργάζονται, ώστε η χρήση τους να είναι ουσιαστικότερη και χρησιμότερη για τους μετανάστες.  Επίσης, στα σενάρια προτείνονται ορισμένοι πολύ απλοί διάλογοι, αλλά αν στην ομάδα υπάρχουν πρόσφυγες με επάρκεια στη γλώσσα της χώρας υποδοχής πάνω από τη στοιχειώδη, οι διάλογοι αυτοί μπορούν να εμπλουτίζονται και να διασκευάζονται, ή να επινοούν ο εθελοντής ή οι πρόσφυγες άλλους παρόμοιους διαλόγους.  Για ευκολότερη προσαρμογή, όλα τα εργαλεία διατίθενται και σε επεξεργάσιμη μορφή Word.

Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι, όπως όλα σχεδόν τα εργαλεία της εργαλειοθήκης, έτσι και τα σενάρια δεν προορίζονται να δίνονται στους πρόσφυγες εκτυπωμένα. Προορίζονται για χρήση από τους εθελοντές. Φυσικά, κάποια αποσπάσματά τους μπορούν να εκτυπώνονται για να χρησιμοποιούνται σε δραστηριότητες γλωσσικής υποστήριξης.   

11.  Συντονίζω μια ομάδα εθελοντών που παρέχουν γλωσσική υποστήριξη σε πρόσφυγες. Ποια εργαλεία θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω για να την καθοδήγησή τους στο έργο τους;

Όλα τα εργαλεία της εργαλειοθήκης έχουν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν τους εθελοντές στην προετοιμασία και την παροχή γλωσσικής υποστήριξης σε πρόσφυγες, αλλά μια συνάντηση προσανατολισμού για εθελοντές θα μπορούσε να επικεντρωθεί σε ορισμένα μόνο από αυτά. Για τους εθελοντές που δεν έχουν προηγούμενη εμπειρία απασχόλησης με πρόσφυγες, μια καλή ιδέα θα ήταν να ξεκινήσουν από τα εργαλεία που τους καλούν να αναλογιστούν ορισμένες βασικές πτυχές του ρόλου τους, όπως το εργαλείο 10, καθώς και το 11, δραστηριότητα που τους παρακινεί να προβληματιστούν γύρω από τη συμμετοχή των προσφύγων στη διαδικασία εκμάθησης της ξένης γλώσσας και τις πιέσεις που ενδέχεται να αντιμετωπίζουν. Στη συνέχεια, χρήσιμα μπορεί να είναι τα εργαλεία που περιέχουν πληροφορίες σχετικά με την πολιτική κατάσταση και τα δικαιώματα των προσφύγων σε σχέση με το νομικό τους καθεστώς, όπως τα εργαλεία 1 και 2. Τα εργαλεία 3 και 4 θίγουν σημαντικά και ευαίσθητα δεοντολογικά και πολιτισμικά ζητήματα που πρέπει να λάβουν υπόψη τους οι εθελοντές πριν ξεκινήσουν το έργο τους.

Εμβαθύνοντας σταδιακά στην παροχή γλωσσικής υποστήριξης, το εργαλείο 12 παρέχει στους εθελοντές συμβουλές για το πώς να εξασφαλίζουν ότι οι συναντήσεις γλωσσικής υποστήριξης θα είναι θετικές, εποικοδομητικές και αποτελεσματικές εμπειρίες για τους πρόσφυγες που μαθαίνουν την ξένη γλώσσα. Ορισμένα άλλα εργαλεία προσφέρουν οδηγίες σχετικά με συγκεκριμένες πτυχές της γλωσσικής υποστήριξης. Για παράδειγμα, θα ήταν σκόπιμο να μελετήσουν οι εθελοντές το εργαλείο 17, το οποίο παρουσιάζει κάποιες δύσκολες εργασίες που δείχνουν πόσο μεγάλη προσπάθεια απαιτεί η ανάγνωση και η γραφή σε μια ξένη γλώσσα, και το εργαλείο 24, το οποίο προτείνει ένα τρόπο διαχείρισης της πρώτης τους συνάντησης με τους πρόσφυγες, και το είδος των πληροφοριών που θα χρειαστεί πιθανότατα να αντλήσουν σχετικά με τις ανάγκες των προσφύγων (βλ. επίσης ερώτηση 7). Το εργαλείο 18 εξετάζει τα είδη των γλωσσικών μέσων που θα μπορούσαν οι εθελοντές να αρχίσουν να συλλέγουν για τη γλωσσική υποστήριξη, ενώ το εργαλείο 19 επικεντρώνεται σε ορισμένες λιγότερο απαιτητικές δραστηριότητες που θα βοηθήσουν όλους να χαλαρώσουν και θα ενθαρρύνουν την ατομική συμμετοχή. Οι εθελοντές θα μπορούσαν να τα συζητήσουν όλα αυτά με το συντονιστή της ομάδας τους και μεταξύ τους. Επίσης, θα ήταν χρήσιμο να κάνετε μια πρώτη εισαγωγή των σεναρίων σους εθελοντές και να τους ζητήσετε να σχεδιάσουν μια επόμενη συνάντηση που θα περιλαμβάνει ένα ή δύο σενάρια, ώστε να κατανοήσουν πώς λειτουργούν.

Σε μια συνάντηση προσανατολισμού, μπορείτε ακόμα να επιστήσετε την προσοχή των εθελοντών στο Εργαλείο 23, το οποίο τους παροτρύνει να υιοθετήσουν τη συνήθεια της αξιολόγησης των συναντήσεων γλωσσικής υποστήριξης και του εντοπισμού των θετικών και λιγότερο θετικών αποτελεσμάτων τους, πριν σκεφτούν πιθανές μελλοντικές αναπροσαρμογές τους.

12.  Παρέχει το Συμβούλιο της Ευρώπης κάποια καθοδήγηση ή κατάρτιση για τους εθελοντές που ασχολούνται με πρόσφυγες;

Προς το παρόν, δεν παρέχεται άμεση ή διαδικτυακή κατάρτιση ή καθοδήγηση από το Πρόγραμμα Γλωσσικής Πολιτικής του Συμβουλίου της Ευρώπης. Εντούτοις, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Σύγχρονων Γλωσσών (EΚΣΓ) στο Γκρατς ενδέχεται να εξετάσει την πιθανότητα παροχής μιας ανάλογης υποστήριξης στο μέλλον. Ωστόσο, το ΕΚΣΓ υπόκειται σε μια Επιμέρους Συμφωνία που δεν περιλαμβάνει και τα 47 κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ερωτήματα μπορούν να υποβληθούν μέσω της ηλεκτρονικής διεύθυνσης.