Razvoj demokratskog učešća u Gradu Mostaru
Težnja Bosne i Hercegovine da unaprijedi rad vlasti na svim nivoima je podržana od strane Kongresa lokalnih i regionalnih vlasti Savjeta Evrope kroz projekat “Razvoj demokratskog učešća u Gradu Mostaru”, a u sklopu Akcionog plana Savjeta Evrope za Bosnu i Hercegovinu za period od 2018. do 2021. godine. Nakon decenije uskraćivanja građana Mostara od osnovnog prava da biraju i budu birani na lokalnim izborima, cilj projekta je stvoriti mogućnost da se građani uključe u deliberativni proces i učestvuju u donošenju odluka na lokalnom nivou, sa krajnjim ciljem obnove povjerenja građana prema nosiocima javnih funkcija. Prilagođena metodologija deliberativne demokratije putem “mini-publika” (Eng. mini-publics – pojam definisan od strane naučnika/eksperata u oblasti deliberativne demokratije kojim se definiše tijelo sastavljeno od nasumično izabranih građana koji su se okupili na jednom mjestu u cilju pronalaska rješenja po određenom pitanju) pružit će mogućnost za dijalog građana Mostara sa donosiocima odluka na lokalnom nivou. Projekat takođe ima za cilj da doprinese razvoju vještina i znanja lokalnih aktera o različitim demokratskim pristupima.
Projekat je proizvod rada Grupe za refleksiju o Mostaru, osnovane 2017. godine, s ciljem da se predloži održivo rješenje za obnovu demokratije u Gradu, i u skladu je sa Preporukom 442 (2019) o lokalnoj i regionalnoj demokratiji u Bosni i Hercegovini, te sa presudom Evropskog suda za ljudska prava u slučaju Baralija protiv Bosne i Hercegovine. Projekat se temelji na rezultatima saradnje koju sprovodi Kongres sa državama članicama Savjeta Evrope od 2011. godine i zasnovan je na potrebama i preporukama koje su proistakle od relevantnih aktera i građana Mostara.
Sažetak projekta
Projekat “Razvoj demokratskog učešća u Gradu Mostaru” ima za cilj da omogući građanima da učestvuju u procesu deliberacije i donošenju odluka na lokalnom nivou, a sa krajnjim ciljem revitalizacije povjerenja građana prema vlastima.
Projekat implementira Kongres lokalnih i regionalnih vlasti u sklopu Akcionog plana Savjeta Evrope za Bosnu i Hercegovinu u periodu od 2018. do 2021. godine, a u skladu sa principima definisanim Evropskom poveljom lokalne samouprave (ETS No.122) i njezinim Dodatnim protokolom o pravu učešća u poslovima lokalnih vlasti (CETS No. 207).
Očekivani rezultati
- Lokalne vlasti, građani i organizacije civilnog društva primjenjuju novi deliberativni pristup i mehanizme
- Lokalni akteri su unaprijedili vještine i znanje o demokratskim praksama
- Lokalni donosioci odluka su stvorili povoljne uslove za kvalitetniju uključenost građana
Metodologija
Kako bi se omogućilo učestvovanje građana u procesu deliberacije na teme od lokalnog interesa i kako bi građani bili u prilici da predlažu pravovremena i odgovorna rješenja za lokalne vlasti, biće definisana posebna metodologija koja će se primijenjivati za Grad Mostar. Proces deliberacije u obliku Skupštine građana je napredniji način učešća građana u mnogim zajednicama u kojim vlasti na lokalnom, regionalnom ili nacionalnom nivou žele da uključe reprezentativne grupe građana u process donošenja odluka.
Proces deliberacije se sastoji od četiri glavne faze: odabir građana, učenje, jačanje kapaciteta i deliberacija. Tokom svake faze, osigurava se sveobuhvatno učešće različitih relevantnih aktera, od šire javnosti do interesnih grupacija, nevladinih organizacija i lokalnih političkih stranaka. Ovakav proces vodi ka sveobuhvatnijem i informisanijem javnom mnjenju i posljedično boljim odlukama. U konačnici, proces doprinosi jačanju povjerenja prema lokalnim vlastima.
Podrška podrazumijeva doprinos i usmjeravanje od strane eksperata, te aktivnosti koje imaju za cilj jačanje kapaciteta lokalnih donosioca odluka, političara i drugih relevantnih aktera.
Očekivani rezultati
- Građani sprovode prilagođenu metodologiju procesa deliberacije za Grad Mostar;
- Građani formulišu prijedloge ka lokalnim donosiocima odluka;
- Lokalni akteri su razvili kapacitete u pogledu sprovođenja demokratskih praksi zasnovanih na procesima deliberacije građana;
- Lokalni akteri debatuju o najboljim praksama i poukama kako bi pronašli odgovarajući model učešća građana;
- Lokalni akteri su unaprijedili znanje o evropskim standardima u oblasti lokalne demokratije, izbornih sistema, transparentnosti vlasti, etičnosti i strateškog planiranja na lokalnom nivou.
Glavne aktivnosti
- Pilotiranje prilagođene metodologije za proces deliberacije u Gradu Mostaru
- Organizacija prve Skupštine građana u Bosni i Hercegovini po posebno razvijenoj metodologiji za Mostar
- Podrška eksperata u oblasti deliberativne demokratije
- Aktivnosti i radionice razvoja kapaciteta za donosioce odluka i ostale relevantne aktere
Partneri i korisnici
- Građani Mostara
- Gradska administracija Mostara
- Predstavnici lokalnih političkih stranaka
- Relevantni predstavnici vlasti na različitim nivoima
- Civilno društvo i mediji
1. Priprema Skupštine građana – Posebno kreiran proces za Grad Mostar
Sa Skupštinom građana, Kongres lokalnih i regionalnih vlasti omogućio je građanima Mostara da učestvuju u donošenju odluka na lokalnom nivou kreiranjem platforme za učenje, diskusiju i predlaganje preporuka na temu od lokalnog interesa.
- Online sastanci sa lokalnim akterima – Prezentacija projekta
Dizajn tim projekta održao je dva konsultativna sastanka, jedan sa mostarskim civilnim društvom, drugi sa novoizabranim predstavnicima grada, kako bi im predstavio projekat i njegovu metodologiju.
Pravilnik o radu Skupštine građana Mostara propisuje standarde i pravila za organizaciju Skupštine građana Mostara, kao i ulogu aktera angažiranih u procesu.
Od marta do juna 2021. godine, u odabiru teme koji se sastojao od četiri faze, su učestvovali građani Mostara i lokalni akteri. Nakon online ankete za građane Mostara, zadržano je 20 tema sa najvećim brojem glasova. 4 I 10 maja, organizirane su 2 radionice za lokalne organizacije civilnog društva i akademsku zajednicu iz Mostara, te za lokalne vijećnike/ce i predstavnike/ce Gradske uprave. Kroz radionice, broj tema je smanjen sa 20 na 6 i sa 6 na 3, nakon glasanja učesnika, prema posebno izrađenoj metodi. Tema Skupštine: čistoća i održavanje javnih prostora u Gradu, konačno je izabrana 23. juna 2021. glasovima 250 nasumično odabranih građana/ki koji su dobili pozivnicu za učešće u Skupštini.
Od 250 registrovanih, 48 građana/ki Mostara koji predstavljaju demografsku strukturu grada, postali su članovi/ce Skupštine građana Mostara. Proces nasumičnog odabira emitiran je uživo 29 jula 2021. godine.
Tokom dvije sesije, Gradski/e vijećnici/e Mostara imali su priliku razmijeniti iskustva sa kolegicama/kolegama iz Evrope, članovima Kongresa lokalnih i regionalnih vlasti, o njihovoj ulozi lokalnih vijećnika/ca, izazovima i o uspješnom uključivanju građana/ki u donošenju odluka na lokalnom nivou.
Memorandum o saradnji, koji predstavlja posvećenost Gradskih vlasti Mostara radu na uključivanju građana u procesu donošenja odluka, je potpisan 9 jula 2021. godine u Mostaru između ureda Vijeća Evrope u Bosni i Hercegovini i Grada Mostara.
2. Skupština građana Mostara– Deliberativna demokratija u praksi
Skupštinu građana Mostara koja je trajala tokom 4 uzastupna vikenda, i koja se sastoji od faze učenja i deliberativne faze, su koordinisali nezavisni eksperti fasilitatori koji su osigurali da se mišljenje svakog učesnika uvaži tokom svih faza Skupštine.
- Faza učenja: 10, 11, 17 juli 2021. godine Učesnici/e Skupštine građana su se upoznali sa konceptom deliberativne demokratije te im je predstavljena tema Skupštine – čistoća i održavanje grada. Lokalni i međunarodni eksperti i akteri su podijelili svoja iskustva i mišljenja i predstavili razne solucije učesnicima.
- Faza deliberacije: 18, 24, 31 juli 2021. godine Učesnici/e Skupštine građana su vijećali i predlagali solucije za poboljšanje čistoće i održavanje javnog prostora u Mostaru. Uz podršku eksperata i fasilitatora izradili su 32 preporuke za Gradske vlasti Mostara.
3. Praćenje zaključaka/preporuka Skupštine građana/ Učenje iz iskustva i fokusiranje na ono što slijedi
Kongres lokalnih I regionalnih vlasti osigurava održivost projekta kroz redovno praćenje nastavka aktivnosti sa gradskim vlastima i kroz organizaciju aktivnosti za razvoj kapaciteta lokalnih vlasti i implementaciju preporuka građana.
-
Predstavljanje preporuka
Početkom augusta, nakon Skupštine građana, Kongres lokalnihj i regionalnih vlasti dijeli preporuke sa Gradskim vlastima Mostara. Kongres podržava Gradsko vijeće Mostara u organizaciji sjednice posvećenoj vijećanju o preporukama.
Kongres lokalnih I regionalnih vlasti organizuje misiju na visokom nivou u Mostaru kako bi raspravljao sa lokalnim vlastima o iskustvima i utiscima nakon prve Skupštine građana.
U cilju nastavka rad ana preporukama Skupštine građana koja je prepoznala potrebu za večom transparentnosti i otvorenosti u radu lokalnih vlasti, Kongres organizuje dvodnevnu radionicu za gradske vijećnike Mostara o transparentnosti, sprečavanju korupcije i etičkom donošenju odluka. Ova aktivnost je propraćena drugom radionicom namijenjenom predstavnicima lokalnih javnih komunalnih preduzeća, o dobrim praksama u pružanju komunalnih usluga.
Gradske vlasti Mostara izrađuju Akcioni plan za implementaciju preporuka, uz podršku Kongresa lokalnih I regionalnih vlasti. Na osnovi tog plana, Gradsko vijeće razmatra preporuke i mogućnost održavanja Skupština građana u budućnosti. Gradsko vijeće Grada Mostara jednoglasno usvaja Akcioni Plan u 11. mjesecu 2021. godine.
Marité MORAS
Šefica odjeljenja za saradnju i vanjske odnose
Sekretarijat Kongresa lokalnih i regionalnih vlasti
Natalija MILOVIĆ
Projektna službenica
Sekretarijat Kongresa lokalnih i regionalnih vlasti
Damjan JUGOVIĆ
Projektni službenik
Kancelarija Savjeta Evrope u Bosni i Hercegovini
Ivana IVANDIĆ
Projektna asistentica
Kancelarija Savjeta Evrope u Bosni i Hercegovini
Emina BEKTO
Projektna asistentica
Kancelarija Savjeta Evrope u Bosni i Hercegovini