De Raad van Europa speelde een toonaangevende rol in de strijd tegen de doodstraf. Die heeft volgens de Raad van Europa geen plaats in een democratische samenleving. In april 1983 werd Protocol Nr. 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens ondertekend. Hiermee werd de doodstraf afgeschaft. In mei 2002 volgde Protocol Nr. 13 inzake de afschaffing van de doodstraf onder alle omstandigheden.

De Raad van Europa heeft afschaffing van de doodstraf voorwaardelijk gemaakt voor toetreding van nieuwe lidstaten. Sinds 1997 heeft er in de 46 lidstaten geen enkele executie meer plaatsgevonden.

 Europese Dag tegen de Doodstraf

Elk land dat tot de Raad van Europa toetreedt, stemt in met onafhankelijk toezicht op de naleving van de mensenrechten en democratische beginselen.

Een van de toezichtsorganen van de Raad van Europa is het Comité voor de preventie van foltering en onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing. Leden van dat Comité brengen geregeld onaangekondigd een bezoek aan detentiecentra in de 46 lidstaten (gevangenissen, politiebureaus, asielzoekerscentra) en toetsen de manier waarop van hun vrijheid beroofde mensen daar worden behandeld.

Het Europees Comité voor sociale rechten ziet erop toe dat landen de in het Europees Handvest vastgelegde rechten naleven. Hierbij gaat het om recht op huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs, werkgelegenheid en vrijheid van beweging.

Een ander voorbeeld is de Groep staten tegen corruptie (Greco). Die zoekt naar tekortkomingen in nationaal corruptiebeleid en spoort staten aan de nodige herzieningen in wetgeving, instellingen en bestuur door te voeren. Greco baseert zich in zijn evaluaties altijd op de relevante verdragen van de Raad van Europa.

 Onafhankelijke toezichtsorganen

Volgens het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens is elke vorm van discriminatie door overheden verboden, op welke grond dan ook. De Raad van Europa onderneemt diverse acties ter bescherming van minderheden, zoals die van de Roma, de grootste minderheid in Europa.

Een voorbeeld daarvan is de Europese Alliantie van steden en regio's voor de integratie van Roma, een initiatief van het Congres van Lokale en Regionale Overheden. Een van de tastbare resultaten van de Alliantie is Romact, een gezamenlijk project van de Raad van Europa en de Europese Unie.

De Europese commissie tegen racisme en intolerantie analyseert dit soort specifieke problemen en doet geregeld aanbevelingen aan de 46 lidstaten van de Raad van Europa.

De Raad van Europa loopt ook voorop in de strijd tegen discriminatie op grond van seksuele geaardheid of genderidentiteit.

Het Kaderverdrag inzake de bescherming van nationale minderheden is het instrument waarmee de Raad van Europa de bescherming van minderheden in de desbetreffende landen toetst en verbetert.

 Europese Alliantie van steden en regio's voor de integratie van Roma
 Rechten Roma
 Europese commissie tegen racisme en intolerantie 
 Discriminatie op grond van seksuele geaardheid 
 Bescherming nationale minderheden

Zonder  vrijheid van meningsuiting en zonder vrije, pluralistische media is ware democratie niet mogelijk. Dankzij de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens geniet de pers bijzonder veel vrijheid en brede bescherming, met name als het gaat om de bescherming van bronnen. Zonder die bescherming zouden die bronnen zich volgens het Hof geremd voelen in hun contacten met de pers waardoor burgers informatie van algemeen belang onthouden zou kunnen worden.

Het recht op vrijheid van meningsuiting geldt ook voor nieuwe vormen van massacommunicatie, zoals het internet. De Raad van Europa spant zich voortdurend in om dat recht te beschermen en houdt daarbij rekening met nieuwe ontwikkelingen.

De Raad van Europa ondersteunt lidstaten bij de verbetering van wetgeving en beleid inzake vrijheid van meningsuiting en vrijheid van de pers en organiseert trainingen en studiebezoeken voor mediadeskundigen.

 Media en vrijheid van meningsuiting  
 De informatiemaatschappij

Gelijkheid van mannen en vrouwen is een democratisch recht en levert een belangrijke bijdrage aan de economische groei van een land. Het doel van de instrumenten die de Raad van Europa hiervoor inzet, is bestrijding van elke vorm van discriminatie tegen vrouwen en bevordering van de positie van vrouwen in de samenleving.

Het Verdrag van de Raad van Europa inzake preventie en bestrijding van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld - een aanzienlijke stap voorwaarts - heeft als uitgangspunt dat dergelijk geweld alleen kan worden uitgebannen als er sprake is van meer gelijkheid tussen vrouwen en mannen.

 Geweld tegen vrouwen
 Gelijkheid vrouwen en mannen

Kinderen zijn kwetsbaar en zijn voor hun behoeften grotendeels afhankelijk van volwassenen. De Raad van Europa wil de rechten van het kind beschermen, elke vorm van geweld tegen kinderen voorkomen, geweldplegers laten vervolgen en kinderen betrekken bij beslissingen die hen direct aangaan.

Het Verdrag van de Raad van Europa inzake de bescherming van kinderen tegen seksuele uitbuiting en seksueel misbruik is het eerste instrument waarmee seksueel misbruik van kinderen, ook thuis en in het gezin, strafbaar wordt gesteld. Het verdrag is op 1 juli 2010 in werking getreden.

Daarnaast heeft de Raad van Europa richtlijnen goedgekeurd die kinderen makkelijker toegang geven tot de rechter.

 Geweld tegen kinderen
 Programma voor kinderen 
 Campagne ONE in FIVE

Na goedkeuring van het “Witboek over interculturele dialoog” in 2008 ging de Raad van Europa van start met diverse programma's voor nascholing van docenten, bescherming van minderheden en bevordering van sociale cohesie, zoals de jaarlijkse dialoog met vertegenwoordigers van religieuze gemeenschappen en niet-religieuze groepen. Een netwerk van Interculturele Steden biedt steden ondersteuning bij het beheersbaar maken van culturele diversiteit en stimuleert de integratie en interactie tussen diverse groepen in de gemeenschap voor meer sociale cohesie. Het netwerk ontwikkelt instrumenten voor het aanpakken van culturele conflicten.

De Raad van Europa ontwikkelt ter bevordering van intercultureel begrip ook programma's en instrumenten voor verbetering van het vreemdetalenonderwijs.

 Interculturele dialoog
 Interculturele Steden
 Bevordering vreemde talen

De Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa en andere Europese instellingen zoals de OVSE leveren met hun adviserende en waarnemingsmissies een bijdrage aan het waarborgen van eerlijke, vrije en democratische verkiezingen in heel Europa.

Het Congres van Lokale en Regionale Overheden houdt periodiek toezicht op lokale en regionale verkiezingen in de 46 lidstaten van de Raad van Europa. Het betreft waarneming van het hele verkiezingsproces en vormt een aanvulling op de monitoringactiviteiten in het kader van het Europees Handvest inzake lokale autonomie.

Om verkiezingen beter te laten verlopen, stelt de Raad van Europa ook programma's op die overheden ondersteuning bieden bij het fundamenteel herzien van hun verkiezingswetgeving, voor het opstellen van kieslijsten en voor het trainen van eigen waarnemers en verkiezingsfunctionarissen.

 Parlementaire Vergadering
 Congres van Lokale en Regionale Overheden
 Democratische instellingen

Democratie betekent ook actieve deelname van burgers aan hun gemeenschap, met name als het gaat om activiteiten binnen maatschappelijke organisaties. De Raad van Europa ontwikkelt strategieën en instrumenten ter bevordering van mensenrechteneducatie en democratie. Het Handvest Democratisch Burgerschap en Mensenrechteneducatie biedt handvatten om deze waarden vorm te geven.

Elk jaar volgen zo'n 5.000 jeugdwerkers een training in de Europese Jongerencentra van de Raad van Europa in Boedapest en Straatsburg. Die trainingen werken als een inktvlek, omdat de deelnemers de kennis die ze er opdoen, weer delen met de leden van hun eigen organisaties. Meer dan 15.000 jongeren doen zo hun voordeel met projecten die worden ondersteund door het Europees Jeugdfonds, dat hiermee wederzijds begrip, tolerantie en solidariteit wil bevorderen.

 Educatie en training
 Jongeren

De missie van het Europees directoraat voor de kwaliteit van geneesmiddelen en de gezondheidszorg (EDQM) van de Raad van Europa is het leveren van een bijdrage aan het elementaire recht van de mens op toegang tot goede geneesmiddelen en gezondheidszorg en het bevorderen en beschermen van de gezondheid van mens en dier.

Het werkterrein van het EDQM omvat onder andere geneesmiddelen, bloedtransfusies en transplantaties, maar ook cosmetica en voorwerpen in contact met levensmiddelen. Het EDQM wil in alle activiteiten recht doen aan zijn missie

 Kwaliteit geneesmiddelen en gezondheidszorg