Elberte v. Letonya |2015

Bir dula haber verilmeden ölen kocasının vücudundan doku alınmasının ardından rıza verilmesine ilişkin daha açık kurallar

Özel organ ve doku transplantasyonu alanında insan bedenine ölümden sonra dahi saygıyla muamele edilmesi gerektiği kabul edilmektedir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararı, Ocak 2015

Davaya ilişkin genel bilgiler

Dzintra Elberte’in kocası Egils 2001’de öldü. 

Kocasının bedeni ona bacakları birbirine bağlanmış bir halde teslim edildiğinde çılgına döndü. Egils bu şekilde gömülmek zorundaydı. 

İki yıl sonra polis Dzintra ile temasa geçti. 1994 ve 2003 yılları arasında ölü bedenlerden yasadışı yollardan organ ve doku alınması iddialarını soruşturuyorlardı. Egils öldükten sonra bedeninden Dzintra’nın bilgisi ve rızası olmadan doku alınmıştı.

Devlet tarafından onaylanmış bir sözleşme uyarınca Egils’in vücut dokusu alınmış ve bio-implant’a dönüştürülmek üzere gönderilmişti. Tıbbi uzmanlar Egils’in pasaportunda bu bağıştan vazgeçtiğini gösteren bir damga olmadığını söylediler.  Dzintra uzmanların bunu kontrol etmiş olamayacaklarını, çünkü kocasının pasaportunun evde olduğunu idida etti. 

Uzmanlar yasal olarak sadece potansiyel bağışçının yaşarken organların ya da dokunun alınmasına itirazının olup olmadığını kontrol etmeleri gerektiğine inanıyorlardı. Eğer akrabalar itiraz ederlerse, onların bu arzusuna saygı duyuluyordu ancak uzmanlar akrabalarla fiilen temas kurmaya çalışmıyorlardı. 

Polis ve savcılar uzmanların organları ve dokuyu ancak potansiyel bir bağışçı ya da onun akrabalarının açıkça izin vermesi halinde almaları gerekip gerekmediği konusunda görüş ayrılığı içindeydiler. 

Bu çelişkili görüşler nedeniyle ceza soruşturması defalarca açıldı ve kapandı. Bir Letonya mahkemesinin 2008’de uzmanların sevdiklerinin vücutlarından doku alma niyetlerini akrabalara haber vermeyerek yasayı çiğnemediklerine hükmetmesiyle nihai bir karara ulaşıldı.  

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararı

Avrupa Mahkemesi bu alandaki Letonya yasasının belirsiz ve istismara açık olduğuna hükmetti. Dzintra kocasının bedenine yapılanlara ilişkin uzun bir belirsizlik, ıstırap ve üzüntü dönemi ile karşılaşmak zorunda kaldı. Mahkeme onun insan haklarının ihlal edildiğine karar verdi.

. . . o sırada yürürlükte olan yasanın kapsamı konusunda bu yasayı uygulamakla yükümlü yetkililer arasında yaşanan bu tür anlaşmazlıklar kaçınılmaz olarak yasanın yeterince açık olmadığını gösteriyor.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararı, Ocak 2015

Takip 

Letonya kişinin ölümünden sonra organlarının ve dokularının kullanılmasına verilecek rızaya ilişkin daha açık kurallar getirdi:

  • 2004’te yasa, kayıtlı bir bilgi olmaması halinde akrabalara bir tıbbi kuruma sevdiklerinin arzusunu yazılı olarak bildirme hakkı verecek şekilde değiştirildi. 
  • 2010 hasta hakları yasası, bir kişinin arzularının yerine getirilmesi gerektiği durumlarda akrabaların tıbbi tedavi hakkında bir karar verme haklarını düzenledi. Bu yasa organ ve doku alma işlemlerine de uygulanmaktadır.
  • 2017, tıbbi uzmanların ölen kişinin organlarının ya da vücut dokusunun kullanılmasına rızası ya da itirazına ilişkin bilgileri teyit etmelerine yardımcı olacak yeni bir kılavuz çıkarıldı. 
  • Letonya Mart 2017’de Organ Ticaretine Karşı Avrupa Konseyi Sözleşmesi’ni imzaladı. 
Themes:

İlgili örnekler

Bir annenin çocuğunun hayatı için verdiği mücadele ebeveynin tedaviye rıza vermesi konusunda daha iyi bir rehberlik sağladı

Doktorlar David’in ölmekte olduğunu düşündüler -ama annesi Carol böyle düşünmüyordu. Avrupa mahkemesi BK yetkili tıp makamlarının David’e Carol’un kabul etmediği tedaviyi uygulamadan önce mahkemelerin onayını almaları gerektiğine karar verdi. Bu karar BK’nın ebeveynlerin çocuklarına uygulanacak tedaviye itiraz etmeleri halinde tedaviye rıza verilmesine ilişkin rehberliği güncellemesini sağladı.

Read more