“Ostatnie, prowadzone w Polsce daleko idące zmiany w ramach prawnych i instytucjonalnych, stanowią zagrożenie dla praw człowieka i osłabiają praworządność, od której prawa człowieka ostatecznie zależą. Prawodawcy i Rząd powinny pilnie zmienić kurs,” powiedział dziś na konferencji prasowej w Warszawie Nils Muižnieks, Komisarz Praw Człowieka Rady Europy, prezentując raport ze swojej wizyty w Polsce w lutym tego roku.
Komisarz jest szczególnie zaniepokojony przeciągającym się paraliżem Trybunału Konstytucyjnego, który “wywiera znaczące konsekwencje na ochronę praw człowieka wszystkich obywateli polskich, i uniemożliwia weryfikację ustawodawstwa pod kątem praw człowieka”. Wezwał władze polskie do pilnego rozwiązania obecnego impasu, podkreślając, że „w zgodzie w wymogiem praworządności, każde rozwiązanie musi opierać się na uznaniu i pełnym wykonaniu orzeczeń Trybunału”.
Nowe prawo dotyczące działań inwigilacyjnych także budzi poważne obawy braku spójności z międzynarodowymi aktami w dziedzinie praw człowieka, jako że poszerza uprawnienia organów ścigania, policji i służb bezpieczeństwa bez ustanowienia stosownych zabezpieczeń chroniących przez nadużywaniem tych uprawnień. „Władze w Polsce powinny zwiększyć poziom ochrony prywatności i danych osobowych, oraz w sposób wyraźniejszy określić przestępstwa, działania oraz osoby mające być objęte inwigilacją. Powinny nadto zaradzić sytuacji braku demokratycznego, niezależnego i wydajnego systemu kontroli nad działaniami inwigilacyjnymi”.
Komisarz z zadowoleniem przyjmuje podejmowane przez Polskę działania na rzecz skrócenia czasu postępowania przed sądem oraz skrócenia czasu stosowania aresztu śledczego i ograniczania korzystania z tego środka. Niemniej pozostaje zaniepokojony ostatnimi poprawkami do Kodeksu postępowania karnego oraz Ustawy o prokuraturze, które mogą stanowić zagrożenie dla ochrony prawa do sprawiedliwej rozprawy przed sądem w postępowaniu karnym, domniemania niewinności i prawa do obrony. W odniesieniu do ostatniego połączenia stanowiska Ministra Sprawiedliwości z Prokuratorem Generalnym i towarzyszącemu temu przyznaniu nowych uprawnień, Komisarz zauważył, „iż w kilku krajach Europy faktycznie urząd prokuratora stanowi część władzy wykonawczej i podlega Ministrowi Sprawiedliwości. Jednak przyznanie tak szerokich uprawnień osobie z nadanie politycznego bez ustanowienia odpowiednich mechanizmów chroniących przed nadużyciem tych uprawnień stanowi znaczące zagrożenia dla praw człowieka”. Władze Polski powinny dokonać przeglądu nowego ustawodawstwa w zakresie służb prokuratorskich w świetle standardów i najlepszych praktyk europejskich w celu zapewnienia autonomii i niezależności służb prokuratorskich od wpływów politycznych i innych.
Jakkolwiek wpływy polityczne na media publiczne poprzedzają bieżące reformy, szereg ostatnich wydarzeń ten problem pogłębił. „Stawianie telewizji publicznej i radia publicznego pod bezpośrednią kontrolę rządu jest sprzeczne ze standardami Rady Europy w zakresie wolności mediów,” stwierdził Komisarz w odniesieniu do szczególnych zmian wprowadzonych w grudniu 2015 r. na mocy tzw. „małej ustawy medialnej”. W odniesieniu do obecnie realizowanej szerszej reformy mediów publicznych, Komisarz zwrócił się do władz polskich o wprowadzenie środków zabezpieczających niezależność mediów publicznych przed wpływami politycznymi. Nowe rozwiązania powinny także w pełni zachować rolę, jaką Konstytucja przewiduje dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, w celu ochrony wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. Komisarz z zadowoleniem zauważa, że władze polskie rozpoczęły dialog z Rada Europy dotyczący tych zmian ustawodawczych. On nadto zachęca władze polskie do rozważenia usunięcia wszelkich przepisów karnych przeciwko zniesławieniu, oraz ujęcia tego zagadnienia w ściśle proporcjonalne ramy sankcji cywilnoprawnych.
Komisarz apeluje o zintensyfikowanie wysiłków na rzecz promocji równości płci, w tym także zapewnienia stosownych zasobów finansowych i ludzkich instytucjom zajmującym się walką z dyskryminacją ze względu na płeć, oraz prowadzenia długoterminowych działań na rzecz zwalczania stereotypów ze względu na płeć, szczególnie w edukacji, stosunkach pracy i mediach.
Przyjmując z zadowoleniem środki podejmowane przez władze w celu zwalczanie przemocy domowej, w tym także ratyfikację w 2015 r. Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, Komisarz zaleca intensyfikację działań wdrażających. W szczególności apeluje o dodatkowe środki na rzecz eliminacji uprzedzeń płciowych w służbie medycznej, policji, wśród prokuratorów i sędziów zajmujących się kobietami będącymi ofiarami przemocy domowej i przemocy ze względu na płeć; wzmocnienie ochrony kobiet, w tym poprzez usprawnienie środków takich, jak zakaz zbliżania się oraz tzw. procedury „Niebieskich Kart”; zwiększenie efektywności schronisk publicznych dla ofiar przemocy domowej oraz finansowania tych prowadzonych przez organizacje pozarządowe.
Ponadto Komisarz Muižnieks apeluje do polskich władz o zapewnienie we wszystkich szkołach w Polsce obowiązkowej, wszechstronnej edukacji seksualnej, która jest dostosowana do wieku i nie oceniająca. Zaleca jednocześnie by władze w Polsce usunęły nieustające bariery w dostępie do antykoncepcji dla wszystkich kobiet w całym kraju.
Na koniec, wzywa polskie władze do usunięcia wszystkich barier, które ciągle utrudniają kobietom dostęp do bezpiecznego i legalnego zabiegu przerywania ciąży zgodnie z przepisami polskiego prawa. „Pierwszym krokiem jest pełne wykonanie orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który trzykrotnie w ciągu ostatnich dziewięciu lat potępił Polskę za utrudnianie dostępu do aborcji i, w dwóch przypadkach, także za brak traktowania owych kobiet w sposób humanitarny”. Zachęca się także polskie władze do dalszej dekryminalizacji aborcji w rozsądnych granicach zaawansowania ciąży, tak by uniknąć efektu zniechęcania lekarzy gotowych do przeprowadzenia tego zabiegu medycznego.
Przeczytaj raport Komisarza Praw Człowieka oparty na jego wyzicie w Polsce od 09 do 12 lutego (również dostępny w języku angielskim)
Przeczytaj komentarze władz polskich w sprawie raportu (również dostępny w języku angielskim)
Przeczytaj podsumowanie raportu (również dostępnyw w języku angielskim i francuskim)