Projenin Süresi

Kasım 2013 - 30 Nisan 2015

Toplam Bütçe

408.000,00 Avro, İnsan Hakları Güven Fonu tarafından fonlandırılmıştır.

Proje Ortakları

Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, Türkiye Barolar Birliği, Adalet Akademisi, Adalet Bakanlığı, Yargıtay, Danıştay.

Proje Anayasa Mahkemesinin koordinasyonunda Avrupa Konseyi Ankara Program Ofisi tarafından yürütülmüştür.

1.  İhtiyaç analizi raporu

Projenin ilk altı aylık döneminde Türkiye’de bireysel başvuru mekanizmasının yaşadığı temel zorluk ve sorunların tespitine yönelik bir ihtiyaç analizi raporu hazırlanmıştır. Bunun için ulusal ve uluslararası uzmanlardan oluşan bir grup oluşturulmuştur.  Raporda Ocak ila Nisan 2014 tarihleri arasında düzenlenen ihtiyaç analizi ziyaretlerine katılan 9 uluslararası ve ulusal danışmanın gözlem, görüş ve önerilerine yer verilmiştir. Bu rapor, Haziran ayında ortak kurumlarla paylaşılarak görüşleri alındıktan sonra Ağustos halinde nihai hale getirilmiştir. Raporun hazırlanması amacıyla danışmanlar için şu ziyaretler düzenlenmiştir:

a.  AYM’nin incelenmesine yönelik uzman ziyareti (Ankara, 20-22 Ocak 2014)

Ankara’daki ziyaret yeni bireysel başvuru sisteminin işleyişi ve daha iyi uygulanması konusunda AYM’nin ihtiyaçlarının değerlendirilmesi amacıyla düzenlenmiştir. Ziyarete altı danışman (3 ulusal ve 3 uluslararası) katılmıştır. Danışmanlar AYM Başkanı, Başkan yardımcıları, Üyeler, Başraportörler, Raportörler, Raportör Yardımcıları ve AYM’nin idari personeli ile bir araya gelmiştir.

b.  Hâkim/ savcı ve avukatların değerlendirilmesine yönelik uzman ziyareti (İstanbul, 17-19 Şubat 2014)

İstanbul’a düzenlenen üç günlük ziyaret çerçevesinde İstanbul Barosu, STK temsilcileri, Adalet Komisyonu temsilcileri, ceza ve hukuk hâkimleri, savcılar ve Çağlayan Adliyesi’ndeki yazı işleri çalışanlarıyla bir araya gelinmiştir.

c.  Yüksek mahkemeler, Adalet Bakanlığı ve Türkiye Barolar Birliğinin incelenmesine yönelik uzman ziyareti (Ankara, 9-11 Nisan 2014)

Bu ziyaret, bireysel başvuru sisteminin işleyişi ve daha iyi uygulanması için AYM’nin ihtiyaçları konusunda yüksek yargı hâkimleri, HSYK, Adalet Bakanlığı (İnsan Hakları Dairesi ve Tazminat Komisyonu) ve Türkiye Barolar Birliğinin görüşlerini almak üzere düzenlenmiştir. Ziyarete altı uzman (üç ulusal ve üç uluslararası) katılarak Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi hâkimleri ve Türkiye Barolar Birliği’nden avukatlarla bir araya gelmiştir. Program sonunda üç ziyarette elde edilen bulgular konusunda AYM için bir bilgilendirme toplantısı düzenlenmiştir.

2.  “Avrupa’da Anayasa Mahkemelerine  Bireysel Başvuruda En İyi Örnek Uygulamalar” Konferansı (7 Temmuz 2014, Strazburg). 

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ihlallerinin önlenmesi ve giderilmesinde mahkemelerin artan rolünün tartışılması amacıyla düzenlenen konferansta Avrupa Konseyi üye devletlerinin Anayasa Mahkemelerinin başkan ve hâkimleri bir araya gelmiştir. Faaliyette AİHM içtihadı doğrultusunda karar veren ve ülkedeki yeni hukuk yolunun etkinliğini ispatlayan Türk Anayasa Mahkemesinin yakın zamandaki olumlu deneyimlerine  odaklanılmıştır.

Konferans, Avrupa’daki bireysel başvuru sisteminin en iyi örnek uygulamaları konusunda görüş alışverişinde bulunulmasına yönelik bir forum imkânı sunmuştur; ayrıca Sözleşmenin ulusal düzeyde uygulanması konusunda Anayasa Mahkemelerinin kilit rolü de incelenmiştir. Faaliyet gündeminde  anayasal şikâyeti etkin bir hukuk yoluna dönüştürmenin yolları ve Anayasa Mahkemesi kararlarının uygulanması konularında panel tartışmaları yer almıştır.

3.  “İnsan Hakları Ulusal Koruma Mekanizması olarak Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru” Konferansı (27-28 Kasım 2014, Antalya).

Üst düzey konferansta Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin içtihadı ile Türk Anayasa Mahkemesinin  yeni oluşan içtihadı arasında paralellik kurularak Türkiye’de bireysel başvuru hakkının tanınmasının ikinci yıldönümü kutlanmıştır. Ulusal (yüksek mahkemeler, yargı kurumları, barolar, üniversiteler ve STK’lar) ile uluslararası aktörlerin (Avrupa Konseyi İnsan Hakları Genel Müdürlüğü, AİHM, Venedik Komisyonu, Almanya, İspanya ve Romanya Anayasa Mahkemeleri) temsilcileri bireysel başvuru sisteminin işleyişini farklı açılardan değerlendirip tartışarak Avrupa deneyimde uygulamada yaşanan zorluklara yönelik çözüm önerilerinde bulunmuşlardır.

4.  Hâkim, savcı ve avukatlar için Eğitim Modülleri Hazırlama Çalışma Grubu (Mart – Nisan 2015).

Türkiye’deki insan hakları ve bireysel başvuru (anayasal şikâyet) sistemi konusunda hukuk profesyonellerine yönelik (hâkim, savcı ve avukatlar) eğitim programı hazırlama ve farklı kategorilerdeki hukuk profesyonellerine etkin bir bilgi kaynağı tasarlama ve bilgiyi yaygınlaştırma amacıyla bir çalışma grubu oluşturulmuştur. Her hedef grup için eğitim modüllerinin çerçevesini geliştirme ve 2015 yılında başlayacak AB- Avrupa Konseyi ortak projesi kapsamında yürütülecek eğitim faaliyetlerine yönelik standartları belirleme amacıyla on ulusal ve uluslararası uzmanın yanı sıra ortak kurumların temsilcileri birlikte çalışmıştır.

Bu proje ile aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir:

• Bireysel başvuru sistemi uygulamasında Türkiye’de Anayasa Mahkemesi ve hukuk profesyonellerinin karşılaştığı kilit zorluk ve sorunlar değerlendirilerek buna yönelik öneriler hazırlanmıştır.
• Yeni bireysel başvuru mekanizması göz önünde bulundurularak hukuk profesyonellerinin günlük uygulamalarda Avrupa standartlarını uygulama kapasiteleri geliştirilmiştir.